Mensenrechten onder druk in Latijns-Amerika
Voor wie goed het nieuws volgt, komt het niet als een verrassing: de mensenrechtensituatie in Latijns-Amerika verslechtert. Protesten worden hardhandig de kop ingedrukt en meer autoritaire leiders komen aan de macht.
Hivos werkt al decennia in Latijns-Amerika en steunt moedige activisten en hun organisaties. En nu de regio niet meer hoog op de politieke agenda staat, blijven wij ook in Nederland aandacht vragen voor deze zorgelijke ontwikkelingen. Eerder deze maand gingen experts en politici met elkaar in gesprek tijdens het mede door Hivos georganiseerde debat: Het Koninkrijk en zijn buren – bouwstenen voor een nieuw Latijns-Amerikabeleid.
Band Nederland en Latijns-Amerika
De warme band tussen Nederland en Latijns-Amerika werd gesmeed in de tijd van het “onbekommerde idealisme” van de jaren zeventig. Wie de ontwikkelingen langere tijd volgt, ziet na de hoopvolle jaren negentig magere resultaten, constateerde Thijs Berman, directeur van het Nederlands Instituut voor Meerpartijendemocratie.
Een treurige opsomming van ellende is snel gemaakt: doden bij protesten in Ecuador, een diepe corruptiecrisis in Peru, Amazone-branden, een humanitaire crisis in Venezuela, vluchtelingenkaravanen die door Midden-Amerika trekken, leiders die van discriminerende, seksistische en intimiderende teksten hun handelsmerk hebben gemaakt. En maar al te vaak zijn moorden op activisten en LHBTI’s een tragisch dieptepunt.
Het zijn deze vormen van machtsmisbruik en toenemende repressie waartegen Hivos samen met lokale organisaties strijdt. Zo gebruiken we nieuwe technieken om de inheemse bevolking te steunen bij het beschermen van de Amazone. Helpen we journalisten die door middel van digitale databases machtsstructuren en corruptie blootleggen. En, strijden we tegen homofobie en een cultuur van geweld tegen LHBTI’s. Dit werk komt meer onder druk te staan door de krimpende publieke ruimte, groeiend fundamentalisme in de regio en toenemende crises.
Buurlanden van ons koninkrijk
De ontwikkelingen in Latijns-Amerika spelen zich af buiten de zogenoemde ring rond Europa, waarop het Nederlandse buitenlandbeleid zich nu richt. Dat die blik te beperkt is, daarover waren de deelnemers aan debat het eens. Al was het maar omdat Venezuela en Colombia buurlanden van het koninkrijk zijn, omdat Nederland door handelsbelangen (palmolie en delfstoffen) direct verbonden is met lokale ontwikkelingen en omdat criminele netwerken niet alleen binnen grenzen opereren.*
Handelsnatie Nederland is gebaat bij investeringen in de rechtsstaat en een sterk maatschappelijk middenveld. Dat vergt (her)investeringen en een samenhangend beleid, aldus Impunity Watch-directeur Marlies Stappers. Ze benoemde het succes van de anti-corruptiecommissie die in Guatemala voor het eerst stappen zet om de corruptie en straffeloosheid in het land te beëindigen.
Handel en mensenrechten in Latijns-Amerika
Landen als Zweden en Nederland steunden jarenlang als vanzelfsprekend de versterking van de rechtsstaat en de strijd tegen corruptie. Die steun is gestopt toen het mensenrechtenbeleid werd losgelaten tijdens de eerste kabinetten Rutte omwille van handel. Maar, hoe wil je handeldrijven zonder de rechtsstaat te bevorderen? Zonder continuïteit en coherentie in het beleid? Volgens Stappers is het essentieel eerst de randvoorwaarden op orde te hebben. Daarna komt de vraag over hoe je handel kunt drijven.
Vervolgens kwam ter sprake of dat ook geldt voor een regio zover van ons vandaan. SP- Kamerlid Sadet Karabulut verwees naar de Nederlandse grondwet, waarin staat dat Nederland de internationale rechtsorde moet bevorderen. GroenLinks-Kamerlid Bram van Ojik bevestigde dat de regio politiek nauwelijks aandacht krijgt. “Je kunt een diplomaat maar één keer inzetten.” Van Ojik licht toe: “Kijk naar de kwaliteit op ambassades. De Nederlandse ambassade steunt bedrijven die bijdragen aan ontbossing, dat is helemaal geen geheim. Daarvan moet je zeggen: dit kan niet, dit moeten we niet doen.”
Niet wegkijken van corruptie en ongelijkheid
Zo tekende zich eensgezindheid af op een paar punten. Deelnemers waren het eens over het belang eerlijke handel te bedrijven, in te zetten op democratisering en rechtsstaatontwikkeling én over het belang maatschappelijke organisaties en burgers bij deze ontwikkelingen te betrekken.
Geen liefdadigheid, maar gerechtigheid.
Karabulut kondigde aan het kabinet om een visie te vragen op de regio. Ook Hivos doet een oproep aan politieke partijen om niet langer weg te kijken en die visie te vormen. Of, zoals in de woorden van Berman, “geen liefdadigheid, maar gerechtigheid.” Alleen zo kan Nederland de trends van de toenemende corruptie en ongelijkheid de kop indrukken en verantwoord ondernemen tussen de regio en Nederland stimuleren.
* In 2017 was Nederland de tweede investeerder in Latijns Amerika.
