Wat een lockdown betekent voor voedselzekerheid in Oost Afrika
Door onze collega Immaculate Yossa uit Nairobi, Kenia – lobbyist voor voedselzekerheid
In de eerste maanden van dit nieuwe jaar zien we hoe een nieuwe pandemie zich in razend tempo over de wereld verspreidt. Verschillende plekken in Afrika werden al geteisterd door woestijnsprinkhanen en nog voordat de bevolking deze plaag onder controle kon krijgen, stak het coronavirus de kop op. Het gevolg is dat sommige delen van het continent nu te maken hebben met een dubbele pandemie.
Miljoenen al in gevaar vóór het coronavirus in Afrika
De sprinkhaneninvasie is het meest zorgelijk in de Hoorn van Afrika en in Kenia, waar veel veehouderij is. Nieuwe zwermen van naar verwachting miljoenen, als ze niet op tijd gestopt worden, zullen de productie van voedsel vernietigen. Daardoor lopen miljoenen mensen het risico op honger en ondervoeding. Tel daar de verspreiding van het coronavirus in Oost-Afrika bij op en er ontstaan ongekende gevolgen voor burgers en overheden.
In de regio zijn gedeeltelijke lockdowns afgekondigd nadat besmettingen in Oeganda, Kenia en Rwanda bevestigd werden. Grenzen gaan dicht, commerciële vluchten zijn geschrapt en burgers wordt verzocht om binnen blijven. De opgelegde beperkingen in personenvervoer en transport hebben ook consequenties voor voedseltransporten tussen producenten en markten. Vraag en aanbod van voedsel wordt verder verstoord door social distancing op markten en het opschorten van sociale bijeenkomsten. En wanneer mensen met lage lonen hun baan verliezen, is er minder koopkracht voor alles, inclusief voedsel.
Kwetsbare groepen worden het hardst getroffen
Een dreigende volledige lockdown werkt ook nog iets anders in de hand. De huidige onzekerheid over de levering van basisproducten, met name uit landen die al hard geraakt zijn door de coronacrisis, jagen gewetenloze handelaren aan de prijzen op te drijven. Dit geldt ook voor voedsel dat in eigen land geproduceerd wordt.
Kwetsbare groepen zoals ouderen, vrouwen en kinderen uit lage-inkomenshuishoudens en werkeloze jongeren lopen meer risico op een voedseltekort en ondervoeding. Zij hebben geen buffers om deze klappen op te vangen. Zij kunnen zich die hogere prijzen simpelweg niet veroorloven.
Zelfs onder normale omstandigheden is het voor veel mensen al heel moeilijk om toegang te krijgen tot genoeg gevarieerd en voedzaam eten. Volgens de voedsel- en landbouworganisatie van de Verenigde Naties, de FAO, hebben 820 miljoen mensen wereldwijd chronische honger. Van deze mensen zijn er 113 miljoen die te maken hebben met acute voedselonzekerheid en afhankelijk zijn van externe bijstand. Deze situatie zal door de huidige pandemie alleen nog maar verergeren.
Meer dan ooit moeten we vechten tegen alles dat de natuur en haar bronnen bedreigt.
– Immaculate Yossa, Hivos lobbyist voor voedselzekerheid
Het systeem moet op de schop
Al jaren pleit Hivos samen met de partners van ons duurzame-voedselprogramma voor het omgooien van het huidige systeem. We moeten het voedselprobleem aanpakken. Onze boodschap is nog nooit zo actueel geweest als nu. We roepen dan ook opnieuw op om de productie, verwerking, handel en verkoop van voedsel tegelijkertijd aan te pakken.
In oostelijk Afrika bijvoorbeeld moeten we minder afhankelijk worden van import. Daarom moet de verwerking van voedsel in eigen land prioriteit worden van overheden. Nu zorgt deze afhankelijkheid voor tekorten omdat de grenzen dichtzijn en er restricties gelden op reizen. Het opvoeren van binnenlandse voedselproductie en -verwerking draagt ook bij aan het ontwikkelen van lokale bedrijven en werkvoorziening. Dat kan een belangrijke bijdrage leveren aan het verbeteren van de levensomstandigheden van mensen in rurale economieën waar de meeste productie plaatsvindt. Ook zou voedselvoorziening een veel belangrijker onderdeel moeten worden van rampenbestrijdingsscenario’s.
Handelsbeleid en subsidies
Zieke patiënten hebben voedzaam eten en medicijnen nodig om zo snel mogelijk te kunnen herstellen. Dat geldt nu met de verspreiding van het coronavirus in Afrika nog meer. Daarom moeten overheden hun handelsbeleid herzien om zo de belangen van consumenten met een laag inkomen, producenten en handelaren mee te nemen. Samen vormen zij de ruggengraat van het voedselsysteem. Subsidies voor essentiële voeding zouden bijvoorbeeld overwogen moeten worden om zo de productie te verhogen en eerlijke prijzen op de markt te stimuleren. Dit zal voor verlichting zorgen voor de hele bevolking, en met name de kwetsbare groepen.
Hardnekkige ongelijkheden aanpakken
Degenen die macht hebben moeten de capaciteit van onze huidige systemen en instituties om met crises om te gaan heroverwegen. Nu meer dan ooit moeten we vechten tegen alles dat de natuur en haar bronnen bedreigt. Het is absoluut noodzakelijk dat we onze biodiversiteit beschermen en dat we investeren in gezonde (voedsel)systemen. En belangrijker nog, we moeten de hardnekkige sociale, economische en politieke ongelijkheden aanpakken die kwetsbare groepen nóg kwetsbaarder maken.
