Regering kiest voor bedrijven en niet voor burgers
Terwijl Nederland baadt in voorspoed en de economie groeit, profiteren mensen in lage- en middeninkomenslanden daar nagenoeg niet van. Per saldo wordt er ieder jaar nog altijd één miljard euro bezuinigd op ontwikkelingssamenwerking (OS), een erfenis van het vorige kabinet van VVD en PvdA, en wordt de economische groei ‘niet direct vertaald in de OS-programmalijnen’. In normaal Nederlands: jullie hoeven (voorlopig) op niks extra’s te rekenen.
De bezuiniging treft met name mensenrechtenorganisaties, activisten, vrije kritische media, burgerorganisaties die een tegengeluid laten horen en ook jongeren die aan het werk willen maar geen kans krijgen in hun land omdat ze tot de ‘verkeerde’ etnische groep behoren. In het licht van de slinkende vrije ruimte voor maatschappelijke krachten wereldwijd is dit zonder meer wrang te noemen. Hivos kan niet anders dan concluderen dat het kabinet feitelijk doof blijft voor onze signalen.
Het zijn namelijk burgers en hun organisaties die zich verzetten tegen wanbeleid en corruptie van hun regeringen, tegen sociale wantoestanden zoals het gebrek aan zorg en discriminatie van seksuele minderheden, tegen de vernietiging van hun natuurlijke leefomgeving door bos- en mijnbouwbedrijven. Maar ook doeners die zich op een innovatieve manier inzetten voor sociaal-economische vooruitgang.
Verandering
Een regering die in deze context een pas op de plaats maakt, kiest eerder voor de status quo dan voor verandering. Tekenend is het feit dat het budget voor private sector-ontwikkeling ongeveer twee keer zo hoog is als voor de versterking van het maatschappelijk middenveld. Daarmee bekent het kabinet kleur en staat het meer aan de kant van het Nederlandse bedrijfsleven dan aan de zijde van kritische burgers.
De ‘bewegingsvrijheid’ van deze maatschappelijke krachten kan evenwel een duw in de rug verwachten via de belangrijke uitbreiding van ons diplomatieke postennetwerk. Zo valt althans op te maken uit de begroting voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (XVII). In de begroting voor Buitenlandse Zaken (V) lezen wij echter dat ‘gekozen is voor extra personele inzet in de zogenoemde ring van instabiliteit en op de prioritaire thema’s migratie, veiligheid, economische groei en Europa’. Dit strookt niet met elkaar en is bovendien te beperkt. Denk aan de penibele situatie van veel ‘countervailing powers’ in Latijns-Amerika. Die zitten niet in de ‘ring van instabiliteit’ maar verdienen niettemin onze steun.
De regering trekt extra geld uit voor humanitaire hulp en opvang in de regio, waarmee het de vaak schrijnende omstandigheden van vluchtelingen poogt te verlichten. Maar als het perspectief van die mensen niet structureel verandert, onderstreept een betere opvang in feite dat vluchtelingen opgesloten zitten in hun verder vrij uitzichtloze situatie.
‘Migratiesamenwerking’
Er gaat 25mln euro extra naar ‘migratiesamenwerking’. Hiermee wordt het voorkomen van migratie bedoeld, als wel het tegengaan van mensensmokkel, het verbeteren van het grensbeheer (!) en het bespoedigen van terugkeer van migranten. Dit is ontwikkelingsgeld (official development assistance, ODA) en Hivos vraagt zich dan ook af hoe deze maatregelen gaan bijdragen aan ontwikkeling in de regio.
Positief is Hivos over de verhoging van het budget voor de bestrijding van kinderarbeid. De convenanten tussen overheid, bedrijfsleven en NGOs voor maatschappelijk verantwoord ondernemen verlopen stroef en stroperig en kunnen extra inzet en actie op het tegengaan van het dwarsdoorsnijdende probleem van kinderarbeid goed gebruiken.
Positief is ook de inzet op klimaatbeleid van minister Kaag. Zij neemt hier geen halve maatregelen en ziet de urgentie om ‘klimaat’ te koppelen aan ontwikkelingsdoelstellingen en zo resultaten te halen. Maar verwacht zij ook hier niet te veel heil van het bedrijfsleven? Voor klimaat en ontwikkeling geldt evenzeer dat een sturende rol van de overheid gewenst is, om kwetsbare mensen en gemeenschappen te bereiken waarin het bedrijfsleven geen winst ziet. Een mooie uitdaging voor het nieuwe klimaatfonds om juist hierin uit te blinken.
Extra geld is er voor het versterken van het innovatieve vermogen van het lokale en Nederlandse bedrijfsleven – met name MKB – om lokale ontwikkelingsuitdagingen aan te pakken. Ook hier weer lijkt innovatie uit maatschappelijke hoek te worden gepasseerd, waarom is de vraag.
Kortetermijnpolitiek
Tot slot, terwijl wij onze welvaart mede te danken hebben aan handel in een geglobaliseerde wereld, zouden we ons nadrukkelijker moeten afvragen wáár die welvaart ten koste is gegaan van mens en milieu elders. Als het gaat om de balans tussen handel enerzijds en mensenrechten en duurzame leefomgeving anderzijds, voeren het verdienvermogen van de BV Nederland en kortetermijnpolitiek de boventoon. Maar meer dan ooit is een omslag in het denken nodig. De ideeën over kringlooplandbouw van minister Schouten wijzen wat ons betreft de juiste kant op.
In het licht van de ongekende welvaart hier is het teleurstellend dat Nederland de internationale verplichtingen op het gebied van ontwikkelingssamenwerking niet nakomt. Ook het kabinet Rutte-III handhaaft de korting op het budget van eerdere kabinetten en zonder de reparaties en intensiveringen van in totaal 1,8 mld over vier jaar was Nederland helemaal door de bodem van ODA heen gezakt. Binnen het budget kiest de ploeg van Rutte ervoor om het Nederlandse eigenbelang te laten prevaleren boven een forse steun in de rug voor tegenkrachten. Mensen die hun leven in de waagschaal stellen voor een beter, voorspoediger leven en een rechtvaardiger samenleving. In een wereld waar op steeds meer plaatsen de vrijheid onder druk staat, zijn zíj het die extra aandacht verdienen.