Hoe kunst en activisme elkaar versterken in Brazilië

Het collectief strijdt voor erkenning en waardering van activisten in het Amazonegebied. “In Brazilië worden activisten en kunstenaars gecriminaliseerd, en het aantal moorden op journalisten is extreem hoog”, vertelt Jonaya, coördinator van Megafone Ativismo. “Het is belangrijk dat we laten zien dat we geen criminelen zijn, maar vechten voor iets dat belangrijk is voor ons allemaal.”

Erkenning via kunstprijzen

De Megafone Activism Award is een belangrijke manier om dat zichtbaar te maken. Ieder jaar ontvangen activisten in 14 verschillende categorieën een prijs: van straatkunst tot documentaires en straatdemonstraties. Daarmee krijgen hun acties erkenning en zichtbaarheid, en wordt er gebouwd aan een traditie van Braziliaans activisme.

Genomineerd voor de award van 2025 is de actie van APIB, de grootste Inheemse organisatie van Brazilië die opkomt voor de rechten van Inheemse volken en klimaatrechtvaardigheid. In aanloop naar de G20-top in 2024 in Rio de Janeiro lieten zij grote uitgesneden hoofden van wereldleiders in het water zinken. Zo veroordeelden ze deze landen publiekelijk om hun gebrek aan inzet in de strijd tegen klimaatverandering.

Aandacht vragen voor klimaatverandering

Megafone Ativismo verstrekt ook minibeurzen van maximaal duizend dollar voor projecten die bijdragen aan publieke bewustwording, zoals podcasts en muurschilderingen. Een krachtig voorbeeld is het project Cinzas da Floresta (‘As van het Bos’). Op een gebouw van 12 verdiepingen in São Paolo maakte kunstenaar Mundano een muurschildering met de as van verbrand regenwoud. Hiermee vroeg hij aandacht voor de Amazone en andere gebieden die in 2021 zwaar getroffen werden door ontbossing en bosbranden. Meer dan vijftig nationale én internationale media publiceerden over het kunstwerk. “Dit laat zien hoe belangrijk artivisme is. Het is waar kunst en verzet samenkomen”, zegt Jonaya.

Ook in Manaus, een stad in het hart van de Amazone, verrees een grote muurschildering met hulp van Megafone Ativismo. Daarop is het gezicht van de Inheemse leider en milieuactivist Raoni Metuktire te zien. “In 2022 werd Raoni genomineerd voor de Nobelprijs voor de vrede, maar de regering van Bolsonaro besteedde er geen aandacht aan”, vertelt Jonaya. “Om hem te eren maakten we een grote muurschildering en hingen we in vijftig steden grote posters van Raoni op. Veel media deelden deze campagne en hij kreeg eindelijk de erkenning die hij verdiende.”

Ogen op de internationale klimaattop

Een nieuwe wet dreigt de Amazone onherstelbaar te beschadigen. “Deze wet staat toe dat milieuvernietigende activiteiten zoals mijnbouw en grootschalige landbouw veel makkelijker worden. Dit bedreigt Inheemse gebieden en leidt waarschijnlijk tot een toename van het gebruik van landbouwgifstoffen. Het aannemen ervan is catastrofaal voor de natuur én voor de gemeenschappen die het regenwoud beschermen”, zegt Jonaya.

Megafone Ativismo hoopt dat de internationale aandacht voor Brazilië tijdens COP30, de VN-klimaattop die in november plaatsvindt in Bélem in de Amazone, kan helpen om deze wet tegen te houden.

Samen voor klimaatrechtvaardigheid

Megafone Ativismo maakt deel uit van Hivos’ programma voor klimaatrechtvaardigheid. “Dankzij de steun van Hivos zijn we nu beter georganiseerd in het voeren van campagne en het mobiliseren van organisaties, activisten en gemeenschappen”, vertelt Jonaya.

De lessen die we hebben geleerd nemen we mee naar onze andere projecten. We werken namelijk niet alleen in Brazilië, maar op nog meer plekken in de Amazone. Zo hebben we met steun van donateurs een nieuw programma ontwikkeld om samen met Inheemse gemeenschappen dertig miljoen hectare Amazonewoud in Colombia te beschermen.