Inheemse Amazonebewoners strijden met succes voor hun rechten

De Amazone is het grootste regenwoud ter wereld en speelt een cruciale rol bij het tegengaan van de opwarming van de aarde. Maar ontbossing en een groeiende olie- en mijnbouwindustrie zorgen ervoor dat steeds meer natuur verloren gaat. Dat is niet alleen een ramp voor het klimaat, de planten en dieren, maar ook voor de ongeveer vierhonderd inheemse bevolkingsgroepen die er wonen, zo’n 2,5 miljoen mensen. Zij zien hun leefgebied door de verwoestende gevolgen van oliewinning, mijnbouw en ontbossing steeds kleiner worden.

Alexandra maakt dit van dichtbij mee. Zij hoort bij de inheemse Sinangoe-gemeenschap in de Ecuadoriaanse Amazone, met 230 inwoners en een grondgebied van 63.000 hectare. Dit prachtige gebied bestaat uit regenwouden, moerasgebieden, duizenden soorten planten en honderden soorten dieren, zoals de jaguar, de bergtapir en de slingeraap.

“Onze cultuur is nauw verbonden met de natuur. We zijn afhankelijk van de rivieren en bossen om te overleven. Al van jongs af aan kreeg ik van mijn opa mee hoe belangrijk het is om voor ons grondgebied te zorgen. Ook vertelde hij over de bedreigingen, zoals ontbossing voor landbouw. Ik heb nog steeds veel aan zijn lessen.”

Haar opa leerde haar nog iets dat heel belangrijk is: “Dankzij hem geloof ik in mezelf. Hij liet me altijd zien dat ik een sterke vrouw ben die veel kan bereiken. Mijn opa was een groot voorbeeld.”

Tijd voor actie

Alexandra’s zorgen over de Amazone namen toe toen zij in 2017 steeds meer mijnactiviteiten langs de rivier zag ontstaan. “Met andere dorpsbewoners besloot ik de Community Guard of Sinangoe op te richten, een groep van vrijwilligers die patrouilles loopt en ons leefgebied op verdachte activiteiten monitort. In 2018 ontdekten we steeds meer grootschalige mijnactiviteiten. Het bleek dat de regering twintig vergunningen had verleend voor goudwinning. En dat er nog eens 32 in de maak waren. Een grote inbreuk op onze rechten als bewoners, want de regering had ons van tevoren op de hoogte moeten stellen en moeten raadplegen. Het was tijd voor actie.”

Cruciaal bewijsmateriaal

Met ons programma All Eyes on the Amazon hebben we inheemse Amazone-bewoners in Peru, Ecuador en Brazilië vijf jaar lang gesteund in hun strijd tegen ontbossing, milieuvervuiling en de schending van hun rechten. We werkten samen met meer dan dertig lokale en internationale organisaties.

Alexandra is één van de inspirerende inheemse leiders met wie we binnen All Eyes on the Amazon hebben samengewerkt. “Dankzij het programma kregen we juridische hulp bij het aanspannen van een rechtszaak tegen de regering, en technologische hulpmiddelen om ons grondgebied beter te kunnen monitoren. Dankzij camera’s, drones en een verbeterd waarschuwingssysteem bij verdachte activiteiten konden we veel illegale activiteiten vastleggen. Dit bewijsmateriaal was cruciaal voor het winnen van onze zaak. Want de regering schilderde ons af als agressieve leugenaars. Gelukkig konden we bewijzen wat er aan de hand was.”

Historische overwinning

En dat leidde in 2018 tot een schitterend resultaat bij de provinciale rechtbank. “We wonnen de zaak. De rechters erkenden de schending van onze rechten en het ernstige risico voor het voortbestaan van onze gemeenschap die deze mijnbouw met zich meebracht. De 52 mijnvergunningen werden nietig verklaard, een uitspraak die 79.000 hectare ongerept regenwoud beschermt.”

Alexandra won dit jaar, samen met een ander lid van haar gemeenschap, de Goldman Environmental Prize voor deze overwinning. Dit is ‘s werelds belangrijkste prijs voor de prestaties en het leiderschap van milieuactivisten. “Een hele eer, maar de prijs komt de hele gemeenschap toe. Zij hebben allemaal keihard gewerkt voor dit mooie resultaat.”

De rechter verklaarde 52 mijnvergunningen nietig, een uitspraak die 79.000 hectare ongerept regenwoud beschermt.

Voortdurende strijd

Maar volgens Alexandra is de strijd nog niet gestreden. “De regering vaardigde vorig jaar een decreet uit dat uitbreiding van mijnbouw mogelijk maakt in ons territorium. Opnieuw kwamen we in actie. We nodigden het constitutionele hof uit op ons grondgebied en dreigden met een grote demonstratie in Quito als ze niet kwamen. Ze kwamen en spraken met de inwoners, de mensen die patrouilles lopen, onze leiders en zelfs met de kinderen. Wij legden uit waarom wij vinden dat de inheemse bevolking zeggenschap heeft over haar grondgebied, welke bedreigingen er zijn en wat er verloren gaat als we mijnbouw toestaan.”

Op 4 februari van dit jaar oordeelde het hof in het voordeel van de Sinangoe-gemeenschap: de inwoners hebben het recht om te beslissen wat er op hun grondgebied gebeurt. “Dit is niet alleen fantastisch nieuws voor ons, maar voor alle inheemse bewoners van Ecuador. Op dit moment maken we ons hard voor een wet waarin wordt vastgelegd dat de inheemse gemeenschappen altijd van tevoren geconsulteerd moet worden als iemand iets wil ondernemen op hun grondgebied.”

Voor iedereen op deze planeet

Wat is volgens Alexandra het geheim achter dit succes? “Onze gemeenschap is erg eensgezind, we zijn allemaal strijdvaardig. Ook pakte de media ons verhaal op, waardoor we veel aandacht en medestanders kregen. En we hadden het niet gered zonder de expertise van de organisaties die ons hielpen. Nu is het zaak onze kennis, eensgezindheid en zorg voor de natuur door te geven aan volgende generaties. Zodat we de vernietiging van de Amazone op tijd kunnen stoppen. Niet alleen voor onszelf, maar voor iedereen op deze planeet.”

Hoe gaan we nu verder?

Hoewel All Eyes on the Amazon ten einde komt, blijft Hivos actief in de Amazone. We doen dat nu op twee manieren. Allereerst werken we met steun van onze Nederlandse donateurs aan een nieuw project over de rol van inheemse vrouwen in de strijd tegen ontbossing. En in Brazilië blijven we werken aan lokale oplossingen voor de klimaatcrisis met ons nieuwe programma Voices for Just Climate Action.

All Eyes on the Amazon is mogelijk gemaakt met steun van de Nationale Postcode Loterij.