Kwetsbare groepen wapenen tegen het veranderende klimaat
Met recordhitte, ontbossing, grote droogte, overstromingen en woestijnvorming kun je wel stellen dat Brazilië zwaar lijdt onder klimaatverandering. Vooral de allerarmsten en gemarginaliseerde groepen plukken daar de wrange vruchten van, terwijl zij hier het minst debet aan zijn. “Met het vijfjarige programma Voices for Just Climate Action gaan we daar verandering in brengen door juist deze mensen een krachtige stem te geven”, vertelt Hivos-collega Paula Bernardi vanuit Brazilië. “Zo kunnen zij werken aan lokale oplossingen en zelf hun toekomst vormgeven.”
Hivos heeft het programma Voices for Just Climate Action begin 2021 gelanceerd, samen met het Wereld Natuur Fonds en vier andere internationale maatschappelijke organisaties. Brazilië is één van de landen waar het programma actief is, naast Bolivia, Paraguay, Indonesië, Kenia, Tunesië en Zambia. “In Brazilië leven 125 miljoen mensen in armoede”, vertelt Paula. “Zij leven in onveilige en onzekere omstandigheden, krijgen bijna geen steun van de overheid en hebben slechte toegang tot onderwijs of gezondheidszorg. Voor hen is het enorm moeilijk zich te wapenen tegen het veranderende klimaat.”
Droger dan ooit
Klimaatverandering komt ook voor Paula steeds dichterbij. “Afgelopen week was het op sommige plekken in het land meer dan veertig graden, terwijl het winter is. Hierdoor is het droger dan ooit, we hebben te maken met de grootste watercrisis in bijna een eeuw. Het hele land bereidt zich nu voor op een tekort aan elektriciteit, want onze energie wordt voor het grootste gedeelte opgewekt uit waterkracht. Door deze schaarste worden elektriciteitsrekeningen steeds hoger, wat zwaar drukt op de portemonnee van de Brazilianen.”
Daarnaast ontstaan er door de droogte grote bosbranden. “Toen ik op een ochtend wakker werd en naar buiten keek, kon ik mijn ogen niet geloven: mijn tuin was bedekt onder een laag as. Het bleek dat in de omgeving van San Paulo een grote brand was uitgebroken en de as met de regen naar beneden was gekomen. De lucht in San Paulo is al erg vervuild en dit soort branden maken het nog erger. Veel mensen kampen met luchtwegziektes; ook mijn zoontje moet veel hoesten en heeft een inhalator nodig.”
Focus op stedelijk gebied
Als het in Brazilië over de klimaatcrisis gaat, krijgt de ontbossing van het regenwoud volgens Paula de meeste aandacht, terwijl stedelijke gebieden net zo hard getroffen worden. “In het Amazonegebied woont maar liefst zeventig procent van de inwoners in een stad. Daarom richten we ons in dit programma onder meer op hoe stedelingen zich kunnen aanpassen aan het veranderende klimaat. Onze focus ligt op kwetsbare groepen als vrouwen, jongeren en inheemse gemeenschappen.”
Een van de organisaties die Hivos ondersteunt is Rede Interação, die in het Amazonegebied stedelijke gemeenschappen samenbrengt en de inzet van milieuvriendelijke klimaatoplossingen stimuleert. Denk aan groene daken en ‘urban farming’. Paula: “Tot nu toe worden dit soort oplossingen weinig gebruikt in Brazilië, vooral in de Amazone. We willen deze gemeenschappen bewust maken van de impact van klimaatverandering op hun leven en hoe ze zelf kunnen bijdragen aan oplossingen.”
Vrouwelijke leiders
Een andere organisatie waarmee Hivos samenwerkt, is Coordination of Indigenous Organizations of the Brazilian Amazon (COIAB). COIAB richt zich op vrouwelijke leiders van de inheemse bevolking in het Amazonegebied. “Het is belangrijk dat hun invloed toeneemt en dat zij vaker kunnen deelnemen aan internationale fora en onderhandelingen over klimaatproblemen. Dit gaan we bijvoorbeeld doen door hen te trainen in politiek bedrijven en spreken in het openbaar.”
De taal is volgens Paula een van de grootste drempels voor meer invloed. “Het netwerken, het schrijven van voorstellen: alles gebeurt in een andere taal dan de inheemse talen. Bovendien komen documenten en literatuur over klimaatrechtvaardigheid voornamelijk uit Europa en de VS. Daarom is een belangrijk onderdeel van dit project het geven van Engelse en Spaanse taaltrainingen aan deze vrouwelijke leiders.”
tegen het klimaatbeleid van de president.
President Bolsonaro
Volgend jaar vinden er weer Braziliaanse verkiezingen plaats, zowel de presidentsverkiezing als verkiezingen voor de staatsgouverneurs. “Onze huidige president Bolsonaro gelooft niet in klimaatverandering. Gelukkig neemt zijn populariteit sterk af door zijn wanbeleid. Eerst had hij 54 procent van de kiezers achter zich staan, dat is nu nog maar zo’n dertig procent. We willen dat een nieuwe regering klimaat hoog op de agenda zet. Daarom steunen we klimaatorganisaties die bij de presidents- en gouverneurskandidaten pleiten voor opname van dit thema in hun verkiezingsprogramma.”
Hivos zet zich ook in voor een wet om klimaatveiligheid in de Braziliaanse grondwet vast te leggen. “Hiermee wordt ecologisch evenwicht en klimaatveiligheid een grondrecht voor Brazilianen”, vertelt Paula. “Dit houdt bijvoorbeeld in dat de overheid verplicht is maatregelen te nemen voor zowel het aanpassen aan als het beperken van klimaatverandering. Op dit moment halen we handtekeningen voor deze wet op bij congresleden. Bij 171 handtekeningen kan de wet geregistreerd worden en het stemproces starten. We hebben er nu 74.”
Rechtvaardiger en weerbaarder
Het gaat Paula niet alleen om de toekomst van haar eigen land. “Ik zet me voor de volle honderd procent in om de negatieve impact die Brazilië heeft op klimaatverandering te verminderen. En om ervoor te zorgen dat moedige mensen die voor hun rechten opkomen daarvoor niet in een cel belanden, zoals vaak gebeurt. Op deze manier maken we de weg vrij voor meer rechtvaardigheid en de wereld weerbaarder tegen klimaatproblemen.”
Cijfers
- In 2020 zijn wereldwijd 227 milieuactivisten vermoord. Dat is meer dan ooit.
- In 2050 zullen er naar verwachting 143 miljoen klimaatmigranten zijn in Zuid-Azië, Latijns-Amerika en Sub Sahara Afrika.
- 49 procent van de Nederlanders voelt zich (zeer) verantwoordelijk om klimaatverandering tegen te gaan.
