Corona en de landkaarten van de Amazone
In dit stuk blikt oud-Hivos collega Carolina Zambrano-Barragán terug op haar werk als programma-manager Amazone
Een mooie verdeling van blauwe en groene stippen. Dat is wat we zagen toen we keken naar de verspreiding van gezondheidsvoorzieningen in de Ecuadoraanse Amazone. We waren aan het nadenken over manieren waarop we met ons programma Alle ogen op de Amazone konden bijdragen aan de strijd tegen corona. En hoewel die kaart er prima uitzag, bleek de realiteit totaal anders.
Met ons Amazone-programma verdedigen we de rechten van inheemse gemeenschappen. Toen de pandemie ook hen bereikte, zagen we die rechten verder onder druk komen te staan. Het werd al snel duidelijk dat juist inheemse bewoners hard geraakt zouden worden door het virus. En dus besloten we ons programma aan te passen.
We zagen dat veel organisaties hun best deden om snel op de eerste problemen te reageren. Er werden voedselpakketten, water en beschermingsmiddelen gekocht en verspreid onder de lokale gemeenschappen in de Amazone. Deze maatregelen waren een belangrijke stap, maar we wisten dat ze geen structurele oplossing boden. Dankzij steun van de Nationale Postcode Loterij, die het Alle ogen op de Amazone-programma mogelijk maakt, konden we de structurele problemen in de gezondheidsinfrastructuur in de Amazone aanpakken en zo werken aan een duurzame oplossing.
Geospatial gegevens
Maar waar begin je? Landkaarten en geografische data spelen een belangrijke rol in ons werk. We gebruiken ze om de vernietiging van het regenwoud in kaart te brengen zodat inheemse gemeenschappen sterker staan als ze voor hun rechten opkomen. Ook tijdens het bedenken van een antwoord op de bedreigingen van de coronapandemie, speelden kaarten een belangrijke rol.
In Ecuador inventariseerden we waar gezondheidscentra te vinden waren. We maakten gebruik van GeoSalud, een door de overheid beheerd online platform. We brachten veertien ziekenhuizen en 320 gezondheidscentra (EHBO-posten en ambulante voorzieningen) in de Amazone-provincies van Ecuador in kaart. Als stadsbewoner dacht ik in eerste instantie dat deze dekking goed was. Faciliteiten leken dichtbij elkaar te liggen en als we lijnen trokken tussen gemeenschap A en ziekenhuis B, leken de centra ook bereikbaar.
Maar ons team kent de Amazone en we wisten dat deze eerste indruk niet overeen zou komen met de realiteit. Hoe belangrijk kaarten ook zijn, ze missen soms essentiële details: heuvels, rivieren en moeilijk begaanbare paden waarover inheemse bewoners moeten trekken om een zorgpost te kunnen bereiken. Bovendien waren de kaarten niet compleet. Ze vertelden niets over de beschikbaarheid van middelen of over het aantal zorgmedewerkers op een bepaalde locatie. Wat op een kaart toegankelijk lijkt, kan in de praktijk enorme inspanningen vergen. En die inspanningen zijn dan soms ook nog eens voor niets omdat er geen voorraden zijn en te weinig goed opgeleid personeel.
Dat was precies het probleem waar inheemse leiders ons op wezen. De bewoners hadden geen toegang tot broodnodige zorg en informatie. Voor de inheemse bevolkingsgroepen was gezondheidszorg allesbehalve vanzelfsprekend.
Een sleutelrol voor lokale bewoners
Het enorme contrast tussen de kaart en de realiteit inspireerde ons om een nieuw project te starten, de Amazon Indigenous Health Route. Samen met lokale partners als CONFENIAE (Confederation of Indigenous Nationalities of the Ecuadorian Amazon), maatschappelijke organisaties, het Ministerie van Volksgezondheid en de Pan American Health Organization, gingen we nieuwe kaarten maken. Ons doel was om de toegang tot gezondheidszorg voor de inheemse volken in Ecuador te verbeteren op een manier die past de verschillende territoriale en culturele eigenschappen van de groepen.
Voor het Amazon Indigenous Health Route-project begonnen we met het in kaart brengen van beschikbare middelen en apparatuur in de bestaande gezondheidscentra. De volgende stap was de toegang tot zorg en specifieke Covid-behandelingen en testen te vergemakkelijken. Zoals bij al ons werk in de Amazone draaide dat om de sleutelrol die inheemse gemeenschappen spelen. Samen met hun traditionele kennis en praktijken verbeterden we de informatie over Covid-19.
Uitbreiding van het programma
Sinds december 2020 werkt Hivos, met steun van de Rockefeller Foundation, aan de de uitbreiding van de Amazon Indigenous Health Route. We breiden het programma uit naar de regio Madre de Dios (Peru) en de staat Maranhao in Brazilië. Ook daar slaan we de handen ineen met lokale organisaties. Met ons werk om toegang tot gezondheidszorg te verbeteren – zo ongelooflijk nodig in deze coronatijd – bereiken we nu meer dan 300.000 mensen van 23 verschillende inheemse volken.
Hoewel de pandemie nog lang niet voorbij is, kunnen we gelukkig al wel resultaten delen.
- We hebben 17 ‘gezondheidsroutes’ ontworpen waarmee we toegang to zorg en ziekenhuizen mogelijk maken voor zes nationaliteiten in Ecuador, zeven volken in Peru en in acht territoriale gebieden in Brazilië.
- In Ecuador hebben we geholpen richtlijnen – aangepast aan de culturele omstandigheden van inheemse groepen – voor vaccinatieprogramma’s op te stellen.
- We hebben 66 inheemse zorgmedewerkers en leiders in Ecuador en Brazilië getraind en verzorgen daarnaast trainingen over hoe de verspreiding van corona tegen te gaan is.
- In alle drie de landen hebben we protocollen opgezet over corona en vaccinaties die helemaal toegespitst zijn op de verschillende lokale gemeenschappen. Ook maken en verspreiden we educatieve materialen.
- We hebben 2000 PCR-testen beschikbaar gesteld om de testcampagnes die in de gebieden worden gehouden te ondersteunen.
De weg in de Amazone
Als kind was ik al gefascineerd door kaarten omdat die lieten zien hoe groot de wereld is. Toen ik begon te reizen kwamen die kaarten tot leven. En nu inspireren ze mijn kinderen om de wereld te ontdekken.
Kaarten spelen een belangrijke rol in het regenwoud. Dankzij landkaarten kon ik op bijzondere plekken in de Amazone komen, zag ik de realiteit ter plekke en kreeg ik de mogelijkheid te luisteren naar al die verschillende bewoners. Omgaan met Covid-19 en ervoor zorgen dat het virus niet nog veel meer slachtoffers in de Amazone maakt, kan alleen als we met de bewoners aan een aanpak werken. Hun rechten en culturen moeten centraal staan in de publieke gezondheidszorg. En dat is precies wat de Amazon Indigenous Health Route doet.
