Discriminatie is dodelijk
Je raakt niet alleen besmet met hiv door seks. Je raakt besmet met hiv door seksisme, racisme, armoede en angst voor homo’s.
Dat zei VN vredesambassadrice Charlize Theron op de internationale Durban aids conferentie in juli dit jaar. “De echte reden waarom we deze epidemie nog niet de kop in hebben gedrukt is heel simpel: we vinden dat sommige levens meer waard zijn dan andere. We vinden dat mannen meer waard zijn dan vrouwen. Heteroliefde meer dan homoliefde. Blank meer dan zwart. Rijk meer dan arm. En volwassenen meer dan jongeren.”
Exclusion kills
Theron onderstreepte met haar krachtige speech de boodschap van Hivos op deze conferentie: exclusion kills, discriminatie is dodelijk. Zo lang hele groepen mensen door armoede, vooroordelen, angst en ongelijkheid worden uitgesloten van goede zorg, blijft hiv om zich heen grijpen.
Mirjam Musch, senior programmamanager hiv en mensenrechten bij Hivos, schetst hoe wrang de situatie is: “Er zijn steeds meer medicijnen beschikbaar. En toch blijft het aantal hiv-infecties stijgen, vooral onder jongeren. Miljoenen mensen lopen rond met een hiv-infectie, maar durven zich niet te laten testen en besmetten ondertussen ook anderen. Dat heeft alles te maken met het enorme stigma rond hiv en seksuele geaardheid.
Laatst was ik in Guatemala,” vertelt Mirjam, “en sprak ik met Manuel. Hij is besmet met hiv en zijn moeder dweilt nog steeds de vloer waar hij heeft gelopen. Ze laat hem apart eten, niet bij het gezin. Zelfs de mensen die van hem houden sluiten hem buiten, puur uit onwetendheid.”
Taboe
“In theorie hoef je niet meer dood te gaan aan aids. De medicijnen zijn er en ze zijn ook steeds beter beschikbaar. Maar hiv is een seksueel overdraagbare aandoening en alleen al daarom vaak niet bespreekbaar. Niet in je familie, buurt, school, kerk, werk, nergens. Het enorme taboe houdt vooral jongeren weg bij de zorg die ze nodig hebben, dus zijn er nog steeds ieder jaar teveel nieuwe hiv-infecties.
Heb je een andere seksuele oriëntatie, dan wordt het al helemaal ingewikkeld. LHBT-ers (lesbische vrouwen, homoseksuelen, biseksuelen en transgenders) worden gediscrimineerd, buitengesloten, aangevallen of zelfs vermoord. Transgenders worden in sommige landen niet eens erkend als burger en krijgen daardoor niet de zorg die ze nodig hebben. En homoseksualiteit wordt vaak nog strafrechtelijk vervolgd. Dus de vraag is: hoe kun je je organiseren, werk vinden of naar de dokter gaan, als je voor de wet eigenlijk niet eens mag bestaan?”
Hiv en mensenrechten
Het druist in tegen alles waar Hivos voor staat. Het is dan ook niet toevallig dat Hivos in 1991 de eerste Nederlandse organisatie was die hiv koppelde aan mensenrechten, zoals het recht op informatie, goede zorg en zelfbeschikking. “Hivos is geen gezondheidsorganisatie”, zegt Mirjam. “Toch werken we waar nodig met medische experts. We weten hoe je de omgeving van mensen met hiv kunt beïnvloeden, bouwend op de kracht van lokale mensen. Dat is een heel sterke formule, waarmee je de wereld echt beter kunt maken.”
Haar idealisme onderbouwt ze met praktische principes. “Hivos lanceert ideeën, bedenkt met de mensen in het veld lobbystrategieën en stoomt organisaties klaar om op eigen kracht verder te kunnen. Hoe zet je bijvoorbeeld een goede administratie op, welke systemen heb je nodig, hoe zorg je voor strakke monitoring, wat is effectief leiderschap, hoe breng je interne democratie tot stand? Hoe kun je het overheidsbeleid beïnvloeden? Welke informatie heb je daarvoor nodig? Die onderwerpen zijn niet altijd sexy, maar wel essentieel.”
Goed op weg
“Ik vind het fantastisch om te zien hoeveel organisaties er nu over de hele wereld zijn die sterk genoeg zijn om op eigen benen te staan en complexe processen rond een controversieel thema als hiv goed te managen. Er is meer voorlichting, betere zorg en in een paar landen betere wetten die LHBT’ers gelijke rechten geven. Daar heeft Hivos in de afgelopen vijfentwintig jaar zeker aan bijgedragen.”
Sinds tien jaar hebben we ook een partnerschap met het Global Fund. Een publiek-private samenwerking die veel heeft geïnvesteerd om miljoenen mensen te voorzien van hulpmiddelen en medicijnen. Hivos is fondsmanager van zes grote programma’s die zich uitstrekken over 26 landen in Latijns Amerika, Afrika en Azië.
To do list
“We zijn er nog niet. In veel landen zien we dat de ruimte voor maatschappelijke organisaties krimpt. Daarnaast trekken donoren zich terug uit landen waar het nationale inkomen enigszins is verbeterd. Maar dat betekent nog niet dat daar ook de toegang tot zorg voor mensen met hiv is verbeterd. Of dat er een betere wetgeving is voor LHBT’ers.
Daarom blijven we de kracht van mensen en organisaties versterken. We blijven ook onderzoek doen: wie zijn er per land nu precies besmet en hoe komt dat? En waar gaat het gemeenschapsgeld uiteindelijk naartoe? Dat gaan we steeds strakker volgen met slimme software. De kwaliteit van de zorg moet omhoog en regeringen moeten transparanter worden in wat ze doen en hoe hun beleid tot stand komt. En het publieke debat over seksualiteit en seksuele diversiteit is van levensbelang. Want echt: discriminatie is dodelijk.”
