‘Film opent andere luikjes’ in de strijd voor meer acceptatie van LHBTI’s

Interview uit het Midzomergracht festival magazine. Tekst: Michel Berendsen

Op een warme donderdagmorgen in april bel ik in een snikhete auto met Karen Hammink, programme development manager sexual rights and diversity van mensenrechtenorganisatie Hivos. Hoewel het zweet van mijn voorhoofd druipt, heb ik het er maar al te graag voor over, want ze heeft een gaatje in haar drukke agenda om me te woord te staan. Als Karen de telefoon opneemt, blijkt ze een spraakwaterval te zijn en precies zoals ik me had voorgesteld: enthousiast en bevlogen. Ik vergeet de zweetdruppels op mijn voorhoofd en laat me meevoeren door haar hartverwarmende verhaal.

Strijd om gelijke rechten

Steniging in Brunei en het noorden van Nigeria, de doodstraf in Iran, en tot veertien jaar gevangenschap in Kenia. In zo’n zeventig landen en gebieden over de hele wereld is homoseksualiteit nog steeds strafbaar. Om over acceptatie nog maar te zwijgen. Karen vindt het onbegrijpelijk dat je in grote delen van de wereld niet mag zijn wie je bent en dat de maatschappij bepaalt van wie je mag houden.

Karen Hammink werkt inmiddels drie jaar bij Hivos, een wereldwijde mensenrechtenorganisatie die zich inzet voor vrijheid, diversiteit en gelijke kansen. Hivos geeft voorvechters van LHBTI-rechten een stem. ‘Vroeger werd het bestaan van LHBTI’s in veel gebieden ontkend en er zijn nog steeds religieuze en politieke leiders die zich fel uitspreken tegen de LHBTI-gemeenschap. Maar niet alle religieuze en politieke leiders zijn tegen gelijke rechten voor LHBTI’s. Wij zoeken medestanders, leiders in landen als Oeganda en Kenia die zich uitspreken voor inclusie, leiders die inzien dat de samenleving divers is en dat die diversiteit waardevol is.’

‘Naast inspirerende leiders zoeken we ook andere dappere voorvechters, zoals Shantal uit de documentaire m/f/x. In Honduras komt veel geweld voor tegen LHBTI-personen, en vooral transgenders. Dankzij haar enorme doorzettingsvermogen ging Shantal als eerste transvrouw in Honduras naar de universiteit, is ze afgestudeerd in de journalistiek en heeft ze nu haar eigen succesvolle tv-programma, waarin ze taboe-onderwerpen bespreekt en opkomt voor de rechten van transgenders. Wij proberen voorvechters over de hele wereld te verenigen om een ander geluid te laten horen, om een kritische massa te creëren voor tijden waarin de druk en dreiging hoog zijn.’

Transgender in Nederland

Hoewel de situatie in Nederland een stuk beter is dan in Brunei, Iran, Honduras en vele andere landen, is het hier voor transgenders ook niet altijd even makkelijk. ‘In Nederland word je snel in een hokje geduwd: je bent man of vrouw. Maar zo eenduidig is het niet. Ik spreek regelmatig transgenders die het hier heel moeilijk mee hebben, die in eerste instantie denken: ‘Als ik geen jongen ben, dan ben ik dus een meisje’, maar er later achter komen dat dat ook niet is wat ze zijn en dat zij misschien wel tussen ‘man’ en ‘vrouw’ in zitten. Daar is de Nederlandse samenleving niet op ingericht. Genderneutrale toiletten zijn zeldzaam en op je paspoort ben je man of vrouw. Om nog maar te zwijgen over de werkelijke acceptatie van non-binariteit.’

Film raakt

Een samenleving die iedereen accepteert zoals hij is, is ook in Nederland niet vanzelfsprekend. ‘Onze samenleving is erg gepolariseerd. In discussies is het vaak zwart of wit, niks ertussenin. Je kunt dan heel veel woorden gebruiken om iets duidelijk te maken, maar dat helpt vaak niet. Met een film kun je een verhaal vertellen dat mensen raakt, het creëert nieuwe inzichten en zorgt ervoor dat mensen zich beter kunnen invoelen in de ander.’

Karen was vanuit Hivos samen met filmproducent Human Rights in the Picture nauw betrokken bij de ontwikkeling van de korte documentaire m/f/x, waarin we drie transgender personen leren kennen: Shantal uit Honduras, Roos uit Nederland en Minh uit Vietnam. ‘Wat Shantal uit Honduras met haar doorzettingsvermogen voor elkaar krijgt, is bewonderingswaardig. En neem het verhaal van Roos, die zich identificeert als non-binair. Pas dan word je je bewust waar je in Nederland tegen aanloopt als je niet in het hokje man of vrouw past.’

Queer Film Festival

m/f/x is tijdens het Queer Film Festival te zien op zondag 23 juni in de Schouwburg. Een andere aanrader van Karen is de film Rafiki, die de Hivos Free to be Me award heeft gewonnen. ‘Deze film gaat over twee jonge vrouwen in Kenia die verliefd op elkaar worden. De Keniaanse board voor filmkeuringen verbood de film, omdat het zou aanzetten tot homoseksualiteit, maar toen de film kon worden genomineerd voor een Oscar en daarvoor een week in Kenia moest en mocht draaien, puilden de zalen uit. Iedereen was benieuwd waar de film werkelijk over ging en dacht: ‘Maken we ons hier nu allemaal zo druk over?’ Het is prachtig dat je met film zo’n grote groep kunt bereiken en kunt laten nadenken waar het werkelijk over gaat.’

Nadenken waar het werkelijk over gaat… Deze woorden blijven na het gesprek met Karen in mijn hoofd hangen. Waar het werkelijk over gaat, is liefde. Liefde tussen twee mensen, ongeacht hun geslacht of non-binariteit. En liefde in de zin van verdraagzaamheid en acceptatie. Oprechte verwondering en interesse in de ander. Empathie. Ik weet zeker dat het Queer Film Festival daaraan gaat bijdragen. En dat is de reden dat Karen en ik bijna niet kunnen wachten en ons enorm verheugen op de gesprekken die gaan bijdragen aan een mooiere wereld.

Hivos is partner van het Queer Film Festival dat volgende maand plaatsvindt in Utrecht.