Gracie Brendah Nanyunja wint Hivos International Activist Award

Gracie heeft een probleem. “En dat is dat ik niet van opgeven weet. Wanneer ik iets voor elkaar wil krijgen, rust ik niet tot dat me gelukt is.” Sinds haar vijfde zit ze in een rolstoel en hoe ouder ze werd, hoe meer ze haar krachtige stem begon te gebruiken om zich uit te spreken voor andere Oegandezen met een beperking. “Toen ik afstudeerde, ontdekte ik dat er voor andersbekwame mensen als ik nauwelijks werk te vinden is. Ik besloot onderdeel te worden van de oplossing.”

Een nieuw initiatief

In 2018 stond Gracie aan de wieg van de Foundation For The Differently Abled (FDA), een organisatie die mensen met een beperking op allerlei manieren ondersteunt. Binnen die beweging bleek echter geen ruimte te bestaan voor haar lesbische identiteit. “Als queer persoon bleef ik binnen mijn eigen organisatie een soort eenhoorn.” In 2022 verliet ze FDA en richtte ze met haar vriendin Loretta Stephania Nakandi een nieuw initiatief op: de Diverse Empowerment Foundation.

Een plek om jezelf te kunnen zijn

Diverse Empowerment Foundation biedt een veilige plek aan queer vrouwen met en zonder beperking. “Een plek waar zij zichzelf kunnen zijn, zichzelf beter leren begrijpen, waar ze anderen zoals zij kunnen ontmoeten. Zo beseffen ze dat ze niet alleen zijn, want het is soms best eenzaam kan ik je vertellen. We bieden ondersteuning bij mensen thuis, organiseren bewustwordingscampagnes en we zetten ons in voor de rechten en de mentale en seksuele gezondheid van deze groep. Ook proberen we meer werkgelegenheid te creëren en doen we van alles om hun sociale integratie te bevorderen.

Bizarre wet

Het werk kent veel uitdagingen. Mensen willen graag onderdeel zijn van wat we te bieden hebben, maar vragen zich ook af: hoe gaan jullie mijn veiligheid garanderen? Onlangs nam het Oegandese parlement een bizarre wet aan die het zelfs strafbaar maakt om je te identificeren als queer persoon. Onze president moet de wet weliswaar nog ondertekenen, maar het ziet er niet goed uit. De laatste tijd durven veel mensen van ons geen hulp aan huis meer te ontvangen: ze zijn bang voor een doelwit op hun rug.”

Veiligheid

Of Gracie vaak vreest voor haar eigen veiligheid? “Zeker, maar wat moet ik dan? Niet mijn waarheid leven, niet mezelf zijn, niet mensen helpen die mijn hulp nodig hebben? Iemand moet zich uitspreken, iemand moet iets doen. Ik houd hoop dat het op een gegeven moment beter wordt. Dat we terugkijken en zeggen: weet je nog hoe bang we ooit waren? Aan die toekomst draag ik graag bij.”

Hivos International Activist Award

In tientallen landen ter wereld riskeren queer personen nog een celstraf of zelfs de dood door openlijk zichzelf te zijn. Deze award wordt mede mogelijk gemaakt door Hivos en is bedoeld voor een queer activist die strijdt voor gelijke rechten in een land waar die nog verre van vanzelfsprekend zijn.

Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking Liesje Schreinemacher reikte de award namens Hivos uit. In haar speech deelde ze haar bewondering voor Gracie’s tomeloze inzet en benadrukte ze hoe belangrijk het is dat mensen overal ter wereld de vrijheid en het recht hebben om zichzelf te kunnen zijn. Zeker in landen als Oeganda, waar sinds vorige week een van de strengste anti-LHBTIQ-wetten ter wereld is aangenomen.

“Waar andere mensen haar identiteit als een probleem zagen, was dat voor Gracie aanleiding om een organisatie te startten waar queer vrouwen met en zonder een beperking veilig zichzelf kunnen zijn. Zo’n veilige plek is in Oeganda – en in steeds meer landen – nu belangrijker dan ooit.”

Een versie van dit interview verschijnt ook in het Winq magazine van mei.