Van bloemenplukker tot vakbondsleider: zo vecht Janepher voor de rechten van vrouwen

We spraken met Janepher over haar werk, haar strijd en de rechten van vrouwen.

Succesvol leiderschap

Janepher moet lachen als ze terugdenkt aan de dag waarop ze werd gekozen als vakbondsleider. “Terwijl iedereen me toen zag als ‘just a girl’ is het me maar mooi gelukt!” Alleen al haar prestatie om als Oegandese vrouw een leiderschapspositie in de maatschappij te bekleden, is indrukwekkend. En daar blijft het niet bij.

In 2015 slaagde Janepher er met haar vakbond, de UHISPAWU (de Uganda Horticulture, Industrial, Service Providers en Allied Workers Union), in een hoge loonsverhoging in de snijbloemenindustrie te realiseren. Het maandelijks minimumloon ging van 22 dollar naar 27 dollar. En hoewel dat voor Nederlandse begrippen nog steeds een nauwelijks te bevatten bedrag is, betekent dit wel een stijging van meer dan twintig procent.

Janepher vertelt dat een bezoek aan de bloemenveiling in Nederland haar de munitie gaf om bij de kwekerijen in Oeganda te gaan onderhandelen over hogere lonen. Ze zag met eigen ogen hoeveel de telers in Europa kregen voor hun bloemen en wist dus dat zij hun werknemers meer konden betalen.

De succesvolle loononderhandeling zorgde ervoor dat haar leden nog meer van Janepher gingen verwachten. Om daarmee om te kunnen gaan en haar leiderschaps- en onderhandelingsvaardigheden te verbeteren, volgde ze een training van Hivos. Dat hielp haar om andere, ingewikkelde onderhandelingen over werkomstandigheden met vertrouwen tegemoet te zien.

Het glazen plafond

Janepher, geboren in 1988 en een alleenstaande moeder van twee, heeft hard moeten vechten om te zijn waar ze nu is. Ze moest het opnemen tegen een cultuur en een systeem waarin de rechten van vrouwen niet gezien of gehoord worden. Toen ze van school kwam, kreeg ze een baan als schilder bij een kindertehuis. Zes maanden heeft ze dat werk volgehouden. “Iedereen zei: ‘dit is geen baan voor een vrouw!’ Het was heel zwaar. Ik werd constant door mijn mannelijke collega’s uitgelachen.”

In maart 2009 kreeg ze te horen dat een bloemenkwekerij op zoek was naar personeel. Ze solliciteerde en werd aangenomen als bloemenplukker. Ze viel al snel op. “Destijds waren er twee managers op de kwekerij. Als je voor een promotie in aanmerking wilde komen, vroeg de één, een man, om seks en de ander, een vrouw, om geld. Toch gebeurde er iets bijzonders. De vrouw vroeg me om te solliciteren voor de functie van supervisor. Ik weet niet of ik geluk heb gehad of dat ze me goed vond, maar ze vroeg me in ieder geval niet om geld. Een week later was ik supervisor.”

Een heldenrol

Toen Janepher voor het eerst over de vakbond hoorde op de kwekerij, was ze terughoudend. Uit angst haar baan te verliezen, durfde ze zich niet aan te sluiten. Maar een staking in november van dat jaar veranderde alles. Medewerkers legden het werk neer tijdens een veiligheidsoefening die naar hun overtuiging slecht werd uitgevoerd.

De dag erna weigerden de bloemenplukkers aan het werk te gaan. Ze verzamelden zich in de kantine van de kwekerij. De regel in dit soort gevallen was dat de supervisors het werk van de plukkers dan maar moesten overnemen. Maar dat deden Janepher en een collega niet. Zij voegden zich bij de stakende werknemers in de kantine die op dat moment een gesprek met de directeur eisten.

De staking ging allang niet meer alleen over de veiligheidsoefening. Werknemers waren boos over intimidatie op de werkvloer. Ze maakten zich zorgen over de chemische stoffen die op de kwekerij werden gebruikt en de slechte maaltijden die ze kregen. Ook was er een olifant in de kamer waar niemand over durfde te beginnen; totdat Janepher de ‘vergeten’ salarisverhoging van tien procent luid en duidelijk naar voren bracht.

Dit maakte Janepher in de ogen van de werknemers een held, maar voor haar collega-supervisors en het management was ze een verrader. Dat was het moment waarop de intimidatie begon. En ook het moment waarop ze lid werd van de vakbond. Ze werd actief en zorgde er mede voor dat er aan het einde van het jaar een vakbondssectie actief was op de kwekerij. Janepher werd gekozen als vrouwenvertegenwoordiger.

De rechten van vrouwen

De weg die Janepher heeft afgelegd naar het leiderschap van vakbond UHISPAWU was allesbehalve eenvoudig. Bij haar aantreden erfde ze een slecht uitgeruste vakbond met schulden en een dalend ledenaantal. Bovendien werd de bond gerund als een old boys club. Terwijl de meeste leden vrouw waren, werden de bestuurlijke functies alleen door mannen bekleed.

Mijn positie werd constant ondermijnd.

Janepher legt uit dat als vrouwen toen al überhaupt een kans kregen iets te zeggen, ze het vooral over genderonderwerpen moesten hebben. Ook Janepher, ondanks haar positie als secretaris-generaal van de bond, werd het slachtoffer van de patriarchale verhoudingen binnen de vakbondswereld. “Mijn positie werd continu ondermijnd,” vertelt ze. “Bij ieder bezoek aan een kweker merkte ik hetzelfde. En als ze al wisten dat de secretaris-generaal een vrouw was, hadden ze al helemaal niet zo’n jonge vrouw verwacht.”

Haar keiharde en onvermoeide inzet liet het tij langzaam keren. De leden begonnen in te zien wat de bond onder leiding van Janepher allemaal voor elkaar kreeg. De lonen gingen omhoog en het gebruik van gif naar beneden. Daardoor begonnen leden langzaam terug te komen.

Ondanks haar successen merkt Janepher dat er nog veel hindernissen te overwinnen zijn. Vrouwen komen nog steeds alleen maar in aanmerking voor bepaalde functies. En er blijft een groep kwekers die het niet zo nauw neemt met de rechten van werknemers, zeker als het om vrouwen gaat.

Janepher begon als bloemenplukker en werd weggelachen om haar kleine postuur. Nu is ze vastbesloten de rechten van vrouwen te blijven beschermen. Een missie waar Hivos haar in steunt.

Hivos werkt in oostelijk en zuidelijk Afrika samen met vrouwen zoals Janepher om de werkomstandigheden van bloemenpluksters te verbeteren. Met ons Women@Work-programma zetten wij ons in voor een leefbaar loon waarmee vrouwen kunnen voorzien in hun basisbehoeften, zoals onderdak, eten en onderwijs. Dat doen we door moedige vrouwen als Janepher te trainen, door de supermarkten die de bloemen in Nederland verkopen aan te spreken op hun rol én door wereldwijd politiek beleid te beïnvloeden.