Nepnieuws aanpakken in Tunesië
Nepnieuws in de media en op social media: in Tunesië is het een groeiend probleem. Met steun van Hivos richtte de Tunesische journalistenvakbond National Union of Tunisian Journalists (SNJT) daarom het fact-checking-platform Tunifact op. “Overal ter wereld houden politici wel van een leugentje, in Tunesië zijn ze er echt gek op”, vertelt Arwa Kooli, hoofdredacteur van Tunifact. “Wij willen dat mensen weloverwogen beslissingen kunnen nemen op basis van feiten.”
Arwa: “Na de revolutie in 2011 is Tunesië een vrij land geworden, waarin iedereen voor zijn mening mag uitkomen. Toch proberen tot nu toe alle regeringen controle uit te oefenen op de media. Er worden nog steeds journalisten opgepakt die gewoon hun werk doen. Vooral sinds afgelopen zomer, toen de president alle activiteiten van het Parlement stil heeft gelegd, zijn de publieke omroepen op zijn hand: hun nieuwsshows nodigen geen oppositieleden of experts met een andere mening uit. Je ziet geen publieke discussie over wat er gebeurt. Deze ontwikkelingen nemen steeds verder toe en dat is alarmerend. Het politieke landschap is op dit moment minder divers, waardoor de president meer macht kan uitoefenen.”
De SNJT speelt een belangrijke rol in het vergroten van de vrijheid van de Tunesische pers. “Zij werken aan het verbeteren van de omstandigheden waarin journalisten hun werk doen en aan meer vrijheid van meningsuiting. Afgelopen 2 april organiseerden ze bijvoorbeeld een staking om te protesteren tegen de eenzijdige belichting van het politieke debat door de publieke omroepen.”
Veel politiek nepnieuws
Door de opkomst van social media kan iedereen van alles roepen en is de waarheid van een bericht lastiger te achterhalen. Arwa: “Omdat we in Tunesië van de ene naar de andere politieke crisis gaan, wordt er veel nepnieuws verspreid over politiek en politici. Deze trend zal een hoogtepunt bereiken in december, als er verkiezingen zijn. Ook zien we veel nepnieuws over de pandemie, gerelateerd aan vaccinaties, en over onze economie die in zwaar weer verkeerd.”
Het werk van Tunifact
Tunifact is een platform dat strijdt tegen nepnieuws en misleidende informatie. Het platform is begin 2021 opgericht en heeft 4 zogeheten fact-checkers in dienst. “Elke dag monitoren we de traditionele media en social media om nieuws te vinden waarvan we weten of vermoeden dat het niet waar of misleidend is. Vervolgens bespreken we hoe we dit gaan aantonen. We vergelijken officiële bronnen met zo veel mogelijk andere informatie over het nieuws en nemen contact op met bijvoorbeeld wetenschappers en experts. Uiteindelijk komen we met een van deze 4 oordelen: correct, nep, misleidend of onnauwkeurig. We publiceren dit samen met de gecheckte informatie op onze online kanalen.”
Met de Fact School zet Tunifact zich ook in om mensen te onderwijzen over nepnieuws. “In artikelen en video’s geven we tips over wat mensen zelf kunnen doen als ze nieuws niet vertrouwen. Bijvoorbeeld door het te vergelijken met andere nieuwsbronnen en geen nieuws te verspreiden waarvan de betrouwbaarheid onzeker is. Want hoe minder nepnieuws verspreid wordt, hoe minder bereik het krijgt.”
Grootste fact-checking-platform in Tunesië
Tunifact heeft inmiddels 40.000 volgers op Facebook en dit aantal blijft groeien. “Wij zijn het bekendste en grootste platform als het gaat om fact-checking in Tunesië. Veel andere platformen werken met vrijwilligers, maar wij zijn een professioneel platform met een betaald team en een eigen kantoor. Dat is belangrijk voor de stabiliteit en continuïteit: wij werken en publiceren elke dag.”
Arwa is blij met alle positieve reacties en berichten die Tunifact krijgt via het platform en social media. “Veel mensen zijn heel dankbaar dat we het nieuws controleren. Maar we krijgen ook veel negatieve reacties, of juist grappige. Laatst was er iemand die schreef: ‘Wat maakt het uit dat dit nepnieuws is? Ik wil in deze prachtige leugen geloven!’”
Weloverwogen beslissingen
Het mooie aan journalistiek is dat je de waarheid kunt verspreiden, vindt Arwa. “Toen ik 11 jaar was, wilde mijn oma dat ik rechter zou worden. Toen al zei ik: ‘Ik wil mensen niet beoordelen en bepalen of ze naar de gevangenis moeten, ik wil journalist worden en de waarheid onthullen.’”
Inmiddels heeft Arwa een journalistieke carrière van tien jaar op haar naam staan, waarin ze ook journalistiek doceerde aan de universiteit en onderzoek deed naar fact-checking. “Sinds een half jaar ben ik de hoofdredacteur van Tunifact, een erg eervolle baan. En belangrijk, want als we in een nepnieuws-bubbel blijven zitten, kan dat verschrikkelijke consequenties hebben. Zo zijn mensen bijna overleden omdat ze traditionele geneesmiddelen namen tegen Covid-19 die werden aangeprezen op Facebook. Een belangrijke stap naar vrijheid van meningsuiting is dat mensen hun mening kunnen baseren op feiten en zo weloverwogen beslissingen kunnen nemen.”
De oprichting van Tunifact is onderdeel van een groter project dat Hivos samen met de SNJT uitvoert. Hierin werken we sinds 2020 samen aan het bevorderen van vrijheid van meningsuiting en uitwisseling van informatie in Tunesië.
