Schokkend rapport: geen gerechtigheid voor inheemse gemeenschappen
In de strijd voor de bescherming van de Amazone, moeten inheemse gemeenschappen het niet alleen opnemen tegen illegale landroof, houthakkers en indringers die niet terugdeinzen om geweld te gebruiken; ze hebben ook te maken met instanties die een cultuur van straffeloosheid voeden. En dat heeft een verwoestend effect op de gemeenschappen, hun werk en op het regenwoud zelf.
We eisen gerechtigheid voor de slachtoffers van de moorden die de afgelopen 17 jaar ongestraft zijn gebleven.
In de Braziliaanse staat Maranhão zijn de gevolgen van straffeloosheid pijnlijk zichtbaar. Een nieuw onderzoek, uitgevoerd door Hivos en COIAB (Coordination of Indigenous Organizations of the Brazilian Amazon), laat de schokkende gebreken van gerechtelijke instanties zien in het voorkomen en onderzoeken van misdaden tegen de inheemse bevolking.
Eloy Terena, inheemse advocaat en juridisch adviseur van COAIB, over de strijd van de volken van Maranhão:
“Wij hebben dagelijks te maken met de gevolgen van een afwezige overheid. Wij moeten zelf ons gebied bewaken. Wat er over is van de Amazone ligt namelijk op ons land en we doen ons uiterste best om het goed te beschermen. En omdat we dat doen, worden we door boeren, mijnbouwers en zelfs door politici bedreigd.”
De staat Maranhão
Het onderzoeksteam richtte zich voor dit rapport specifiek op Maranhão. De regio staat bekend om het hoge aantal socio-ecologische conflicten. De provincie is zwaar getroffen door milieuschade en kent een trieste geschiedenis van geweld tegen inheemse gemeenschappen en hun cultuur.
Uit het rapport blijkt dat in de periode 2003 – 2019 de meeste van de 57 moorden op leden van inheemse gemeenschappen direct verband houden met conflicten over land. En juist in Maranhão zijn die conflicten geen uitzondering. In 2017 werd al aangetoond dat bijna 75 procent van het totale Amazonewoud in de provincie was gekapt. Van het overgebleven bos ligt meer dan zeventig procent in beschermde gebieden. Een groot deel daarvan ligt weer op 22 inheemse landen waarvan de officiële beschermde status door de overheid is ingetrokken of bijna ingetrokken is.
Doordat de federale overheid weigert aan haar plicht te voldoen en de inheemse gebieden te beschermen, zijn de bewoners extra kwetsbaar. Inheemse volken zijn genoodzaakt zichzelf te organiseren om hun territorium te beschermen. Ze bewaken hun land, identificeren en rapporteren criminele activiteiten van jagers, houthakkers, drugshandelaren en andere indringers. En hoewel dat werk broodnodig is, vergroot het ook de kans dat ze slachtoffer worden van geweld.
María Moreno de los Ríos Almandoz werkt voor Hivos als programmamanager van Alle Ogen op de Amazone. Over het belang van het rapport zegt zij:
“We willen laten zien hoe urgent het is om te reageren op de systematische schendingen van de mensen- en territoriale rechten van inheemse volkeren. Niet alleen in Brazilië, maar in het hele Amazonegebied. Door het rapport kunnen we niet meer wegkijken. We moeten actie ondernemen om milieucriminaliteit te stoppen en gerechtigheid te eisen. Dat is waar we met ons programma aan werken.”
Moordenaars blijven ongestraft
Ons team heeft onderzoek gedaan naar de 57 gerapporteerde moorden op leden van inheemse volken. Slechts zes moorden waren officieel gedocumenteerd. In geen enkel geval is er iemand veroordeeld. De officiële onderzoeken laten schokkende tekortkomingen van gerechtelijke instanties zien. Zo zijn er geen getuigenissen van inheemse mensen opgenomen. Er blijkt amper onderzoek te zijn gedaan: de plaat delict is niet beschermd; er zijn geen huiszoekingen gedaan; en deskundigen zijn niet geraadpleegd. Ook is het feit dat het om een misdaad tegen een lid van een inheemse gemeenschap ging veel te lang verborgen gehouden waardoor het onderzoek aanzienlijke vertraging opliep.
We zien een ernstig gebrek aan zorgvuldigheid. Dit komt deels door het feit dat er in Maranhão geen enkele overheidsinstantie is die iets doet aan de documentatie en registratie van geweld tegen inheemse gemeenschappen. En dat is cruciaal. Door het gebrek aan officiële informatie kan de gewelddadige realiteit waar de inheemse bevolking mee te maken heeft, ontkend worden. Bovendien verhindert het de ontwikkeling van overheidsbeleid om de problemen adequaat aan te pakken.
Toegang tot het recht
De cultuur van straffeloosheid, in stand gehouden door de rechterlijke macht, heeft niet alleen invloed op onderzoek naar geweld. We zien het ook als het gaat om landrechten. Lokale overheden dragen bij aan het schenden van deze rechten. Gemeenten in Maranhão moedigen de rechterlijke macht aan om inheemse landrechten te negeren. Dat inheemse gemeenschappen geen toegang hebben tot het rechtssysteem is een uiting van ongelijkheid. En zo wordt de vicieuze cirkel van vooroordelen en repressie in standgehouden.
Edilena Krikati van COAPIMA (Coordination of Organizations and Articulations of Indigenous Peoples in Maranhão) legt uit dat het rapport de stemmen laat horen van hen die schreeuwen om gerechtigheid. “Het laat zien hoe onze leiders worden gecriminaliseerd en hoe de staat, verantwoordelijk voor de bescherming van inheemse landen, op alle gebieden faalt.”
Het onderzoek
Het rapport, Indigenous Peoples and access to the justice system in Maranhão, is het resultaat van talloze gesprekken en langdurig onderzoek. Het werd uitgevoerd door COIAB en Hivos en werd ondersteund door COAPIMA, Greenpeace Brazil en ABIP (Coalition of Indigenous People of Brazil).
Van het rapport is een Engelstalige samenvatting gemaakt. Het volledige onderzoek is in het Portugees beschikbaar.
