“We stoppen pas als we hen hebben gevonden”
Vorig jaar wonnen Graciela Pérez Rodriguez en haar collega’s van Milynali Red-CfC de Mensenrechtentulp voor hun moedige werk in Mexico. Met gevaar voor eigen leven helpen zij families met het zoeken naar vermiste familieleden. Een zoektocht waarbij Hivos hen beschermt. We spraken Graciela een jaar na het winnen van deze prestigieuze prijs.
Een collectief van families
Vermissingen en ontvoeringen zijn aan de orde van de dag in Mexico. Sinds de overheid in 2006 de “war on drugs” uitriep, wordt het land geteisterd door geweld. Het trieste dieptepunt kwam in 2017 toen 25.339 moorden werden geregistreerd.
Graciela heeft de gruwelijke gevolgen aan den lijve ondervonden. Zes jaar geleden werden haar dochter, broer en drie neven ontvoerd door een georganiseerde misdaadgroep in de grensregio Tamaulipas. Niemand heeft ooit meer iets van hen vernomen. Vlak na de ontvoering kreeg Graciela nog hulp van het leger om haar familieleden te zoeken, maar die zoektocht werd al snel gestaakt. Graciela besloot toen zelf het heft in handen te nemen en verder te zoeken.
Graciela trok met andere overgebleven familie door Tamaulipas. Samen probeerden ze informatie van lokale bewoners te krijgen en verspreidden foto’s van haar dochter, broer en neven. Het verbaasde hen tijdens deze zoektocht hoeveel families ze tegenkwamen die in dezelfde situatie verkeerden. Daarom besloten ze om hun krachten te bundelen. Voordat ze het wisten, was er een beweging ontstaan die met de dag groeide.
“We ervaarden allemaal hetzelfde gemis en wisten dat samenwerken de enige optie was om onze dierbaren terug te vinden”, zegt Graciela. “Na een paar maanden realiseerden we ons dat we serieuzer genomen zouden worden door de autoriteiten als we ons gingen organiseren. Als we een officiële organisatie zouden worden. Dat is hoe ons collectief tot stand kwam”.
Het collectief, Milynali-RedCfC A.C. heeft nu 320 leden (Milynali is de naam van Graciela’s vermiste dochter).
“Onze familieleden hebben ons hard nodig. De momenten waarop we vermiste familieleden terug kunnen brengen zijn het meest waardevol en helpen mij om met dit moeilijke en pijnlijke werk door te gaan”, legt Graciela uit.
De rol van Hivos
De zoektocht naar vermiste personen in Mexico brengt veel risico’s met zich mee. Graciela en haar collega’s werken in een gebied waar drugskartels meer macht hebben dan de overheid en waar corruptie eerder regel dan uitzondering is. Hierdoor is het erg gevaarlijk om informatie en data over de ontvoeringen te verzamelen. Om hun veiligheid te vergroten, helpt Hivos deze families met het inzetten van digitale technologieën.
Hivos’ Digital Defenders Partnership team kwam twee jaar geleden in contact met Milynali-RedCfC A.C. Ze hielpen het collectief onder andere met het organiseren van workshops voor familieleden en het verstrekken van informatie over veilige apps en andere digitale technologieën waarmee gevoelige data gedeeld kunnen worden.
“Het was de eerste keer dat een internationale organisatie interesse in ons toonde en aanbood om ons te helpen. Dat was een hele belangrijk stap voor ons”, zegt Graciela.
Graciela wint de Mensenrechtentulp
Nadat Hivos begon te werken met Milynali-RedCfC A.C. werd het collectief zichtbaarder op internationaal niveau. Dit resulteerde zelfs in het winnen van de Mensenrechtentulp, een prijs die op 8 december 2017 werd uitgereikt aan Graciela door het ministerie van Buitenlandse Zaken.
“Mensenrechtenverdedigers zoals Graciela zijn onmisbaar in de strijd voor een betere wereld. Alleen met druk van binnenuit is echte verandering mogelijk”, zei voormalig minister van Buitenlandse Zaken Halbe Zijlstra, die de Mensenrechtentulp aan haar uitreikte.
Graciela is op dit moment bezig met het opzetten van het eerste, officiële kantoor voor Milynali-RedCfC A.C. Op dit moment werkt namelijk iedereen voor het collectief op vrijwillige basis en moeten zij steeds vrij nemen van hun werk als ze mee willen doen aan een zoektocht.
Grotere zichtbaarheid
“De Mensenrechtentulp heeft onze positie versterkt en heeft ons zichtbaarder gemaakt. Voordat we deze prijs hadden gewonnen, wist niemand wie we waren. Nu krijgen we opeens aandacht van lokale en internationale organisaties en worden we uitgenodigd voor grote persconferenties”, zegt Graciela.
Vorige maand werden Graciela en haar collega’s zelfs door de overheid gevraagd om mee te denken over eventuele verbeteringen aan de huidige wet die Mexico handhaaft voor vermiste personen. Volgens Graciela is dit een goed voorbeeld van hoezeer hun positie is veranderd vergeleken met een jaar geleden.
Meer beweegruimte
Ondanks dat de algemene politieke situatie in Centraal Amerika alsmaar verergert, heeft Graciela het gevoel dat haar positie als activist verbetert. Ze heeft zich als leek verdiept in forensische wetenschap en is medeoprichter van de Mexican National Citizen Registry of Disappeared Persons. Ook heeft ze een DNA-database opgezet die wordt bijgehouden door en voor Mexicaanse burgers, waarmee zij overblijfselen van slachtoffers in een laat stadium kunnen identificeren.
“Ons principe is en blijft dat we zoveel mogelijk vermiste personen terug naar huis willen brengen. Niet omdat we dit werk graag willen doen, maar omdat we wel moeten. Als ik Milynali vind, kan ik eindelijk rust vinden en kan ik mijn werk doorgeven aan andere mensen. Dit werk is namelijk veel te zwaar om mijn hele leven mee door te blijven gaan. Het is daarom mijn grootste droom om mijn lieve dochter ooit terug te kunnen vinden.”
