Transrechten in moslimlanden
Afgelopen zomer vond een bijzondere bijeenkomst plaats in Nepal. Voor de eerste keer ooit kwamen transgenderorganisaties uit verschillende moslimlanden samen met als doel: opkomen voor betere rechten van transgender mensen in deze landen. Hivos maakte de conferentie mogelijk, met dank aan particuliere donateurs.
Wereldwijd moeten trans mensen vechten voor acceptatie en zichtbaarheid. In moslimculturen is dat niet anders. En hoewel in veel moslimculturen transgender zijn meer geaccepteerd is dan homo- en biseksualiteit – er heerst het idee dat seksualiteit een keuze is, waar transzijn aangeboren zou zijn – wordt het ontstaan van de transgemeenschap binnen deze culturen vaak ontkend.
Hoe gaan transgender mensen in moslimculturen om met dit gebrek aan acceptatie en inclusie? Wat staat ze het meest in de weg om een leven te kunnen leiden waarin ze zichzelf kunnen zijn, en wat hebben ze daarvoor nodig? Hier ging het over tijdens de vijf dagen durende bijeenkomst in Nepal. Ook werd er gewerkt aan een gezamenlijke aanpak om de positie en rechten van transgender mensen in deze landen te verbeteren.
De handen ineen
Zakaria Nasser is een queer activist uit Libanon en werkt voor Qorras, een kennisorganisatie op het gebied van gender en seksualiteit in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Rima Ather is een feminist en de coördinator van CSBR, een internationaal solidariteitsnetwerk dat zich richt op seksuele en lichamelijke rechten in moslimlanden. Samen kwamen zij op het idee om de bijeenkomst te organiseren.
Uiteindelijk gaat het allemaal om mensenrechten.
Rima: “Wij werken aan een integrale verbetering van seksuele en lichamelijke rechten. Dat betekent dat we bewegingen en activisten met verschillende achtergronden en invalshoeken samenbrengen. Onze strijd voor gelijke rechten voor transgender mensen gaat namelijk om zoveel meer. Het gaat ook om vrouwenrechten, om economische onafhankelijkheid, en natuurlijk om LHBTI-rechten. Uiteindelijk gaat het allemaal om mensenrechten, dus we moeten onze krachten bundelen.”
Een unieke bijeenkomst
Rima gaat verder: “de laatste jaren zijn we ons meer gaan richten op LHBTI-rechten. Die bewegingen staan in veel landen in de regio nog in de kinderschoenen. Wij zijn de enige organisatie met een focus op moslimlanden gerund door activisten uit de moslimcultuur en daar zit onze toegevoegde waarde. Toen we ons beseften dat er nog nooit eerder een bijeenkomst was geweest voor en door trans en non-binaire mensen uit het Midden-Oosten, Midden-Oosten, Noord-Afrika, Zuid- en Zuidoost Azië, was het idee voor deze conferentie snel ontstaan.”
Nooit eerder zijn op deze schaal activisten en experts samen gekomen om hierover in gesprek te gaan. “We wilden ons hiermee ook onderscheiden van de meer algemene en overkoepelende LHBTI-bijeenkomsten,” legt Rima uit. “Eindelijk was er de ruimte en mogelijkheid voor transgender en non-binaire personen om samen te komen en hun behoeften zichtbaar te maken en om hun eigen bewegingen op de kaart te zetten.”
Een organisatorische uitdaging
Zo’n internationale bijeenkomst organiseren gaat niet zonder slag of stoot. Het was een uitdaging om de deelnemers op een veilige plek bij elkaar te krijgen. Zakaria: “dat is helaas niet voor alle deelnemers gelukt. Als je paspoort niet overeenkomt met hoe je eruitziet, kan dat voor moeilijkheden zorgen. Je krijgt bijvoorbeeld te maken met de door de overheid opgelegde restricties. Tot onze verbazing bleek de Canadese overheid heel lastig. Een van onze bestuursleden met een vluchtelingenstatus werd daar de reis naar onze conferentie ontzegd. In sommige landen in Zuidoost-Azië zagen we dan weer dat dit makkelijker was, terwijl de ondersteunde regelgeving in andere landen in de regio juist ontbrak.”
Het is zo ontzettend inspirerend om de kracht van deze bewegingen te zien.
Zo kwamen Zakaria en Rima uit in Nepal. “Nepal is een van die landen waar een nieuwe genderidentiteit wettelijk erkend wordt. De grondwet en het beleid daar maken dat het een relatief makkelijk land is om iedereen vanuit verschillende plekken samen te brengen,” legt Zakaria uit. Uiteindelijk is het gelukt om 23 deelnemers samen te brengen uit: Bangladesh, Egypte, India, Indonesië, Jordanië, Libanon, Maleisië, Marokko, Nepal, Pakistan, Palestina, de Filipijnen, Tunesië, Turkije, Saoedi-Arabië en Singapore.
Nooit zonder risico
Dat het zo moeilijk is om iedereen op een plek te krijgen, laat zien dat dit werk nooit zonder risico is. Rima, die altijd heeft gewerkt voor vrouwenbewegingen op regionaal en internationaal niveau, vertelt: “de rol van CSBR is juist om het lokale en regionale werk van de ledenorganisaties en activisten te versterken, zodat zij minder risico lopen in hun werk. Het moet veiliger worden voor de activisten waar we mee werken. Dat is meestal een enorme uitdaging. Onze leden krijgen te maken met bedreigingen en hun financiering wordt soms ingetrokken. Daarom is het zo ontzettend inspirerend om de kracht van deze bewegingen te zien; de kracht van de mensen die zich hier elke dag voor inzetten.”
Gezondheid, familiewaarden, politiek: alle thema’s kwamen aan bod in verschillende sessies tijdens de bijeenkomst. Ze werden geïllustreerd in een kleurrijke publicatie met alle uitkomsten.
