Waarom een X in het paspoort zoveel betekent

Ik weet niet waarom ik me geen man of vrouw voel. Het is gewoon niet zo.

Nanoah heeft als eerste non-binaire persoon in Nederland een X in het paspoort gekregen. “Ik hoop hiermee ook aan te geven dat er wel degelijk behoefte is aan deze ‘nieuwe’ geslachtsaanduiding.” Ook is ze te zien in de Hivos fototentoonstelling Preferred Pronouns en was ze aanwezig bij de opening ervan in het Atrium van het stadhuis Den Haag. Reden voor journalist Fleur Okkerse van Tussenuur, het jongerenplatform van omroep Human, om Nanoah vijf hardnekkige vooroordelen over non-binaire mensen voor te leggen.

#1. “Je bent gewoon geboren als man of vrouw; waarom voel je je dan niet zo!”

“Vaak is dat wel zo, ja. Dat je wordt geboren met het mannelijke of vrouwelijke geslacht. Maar soms ook niet. Bijvoorbeeld als je een intersekse conditie hebt. En dan heb je net zoveel kans dat je non-binair bent, terwijl je dus níet geboren bent als man of vrouw.

“Ik ben geboren met vrouwelijke geslachtskenmerken, maar voel me niet per se vrouw. Het is niet iets wat je kiest. Heel veel mensen denken dat. Ik weet niet waarom ik me geen man of vrouw voel. Het is gewoon niet zo. Dat is iets wat je voelt.”

Zijn er bepaalde momenten dat je je wel man of vrouw voelt?

“Als ik ongesteld ben voel ik me vrouwelijk…”

Oh ja…

“Er zijn wel momenten dat ik me mannelijker of vrouwelijker voel, maar ik zal nooit zeggen: ‘Ik ben vandaag een man en morgen een vrouw’.”

Sinds wanneer weet je dat je non-binair bent?

“Ik wist al heel snel dat ik me geen meisje voelde, maar een jongen voelde ik me óók niet. Dus toen ben ik op het internet gaan zoeken, zelf-testjes maken, termen leren… En daar kwam non-binair uit. Weet je, de maatschappij verwacht een ‘labeltje’. Dat is stom, maar soms ook wel handig.”

#2. “Non-binaire personen zijn aandachtstrekkers”

“Ja, dat vind ik een raar dingetje. Ik hoor het wel vaker. Dat ik een aandachttrekker of aandachtshoer ben, maar dat is helemaal niet zo. De meeste mensen kennen niet eens non-binaire personen, dus aan wie vragen wij dan aandacht?

“We zijn een kwetsbare groep. De meeste praten er niet eens over. Het vooroordeel is misschien ontstaan doordat het de laatste tijd meer in het nieuws verschijnt, maar dat is juist goed want er is nog steeds aandacht voor nodig. Niet persoonlijk, maar voor het onderwerp.

“Toen de NOS een bericht over mij op Facebook plaatste, kwamen er allemaal haatreacties. Er had beter een X op mijn kruis kunnen staan, ik kon beter gestenigd worden of ik moest terug naar mijn eigen land… Alleen maar omdat ik een kleurtje heb, ik ben hartstikke Drents.  Maar goed, dat weten mensen niet. Ze schrikken omdat het iets anders is dan wat ze kennen. Dat is precies de reden waarom er nog steeds aandacht voor nodig is.”

#3. “Non-binair zijn is maar een fase

“Dat kan, maar in mijn geval is dat absoluut niet zo. Het is belangrijk om er niet vanuit te gaan. Sommige mensen hebben een tussenfase, omdat het te groot aanvoelt om in een keer de stap te maken van bijvoorbeeld man naar vrouw (trans).”

#4. “Genderneutrale wc’s zijn onzin”

“Dit vooroordeel gaat me echt aan het hart. Mensen hebben geen idee hoe moeilijk het is voor mij om naar een openbare wc te gaan. Het is afschuwelijk.”

Vertel eens over je eerste wc-ervaring…

“Mensen dachten altijd dat ik een jongen was, omdat ik kort haar had. Dus als ik bij de dames-wc in de rij stond, werd ik weleens weggestuurd door het vrouwtje dat het geld int.”

Heftig. Hoe reageerde je dan?

“Toen had ik nog borsten, dus dan trok ik mijn shirt strak en zei ik: ‘Kijk eens, ik mag hier gewoon naar de wc.’ Ik werd niet boos. Ik schaamde me vooral heel erg.

“Genderneutrale wc’s zijn echt geen onzin. Het is echt vervelend. Als ik naar de de wc moet, loop ik met mijn hoofd omlaag naar binnen en was ik mijn handen niet eens omdat ik er zo snel mogelijk weer weg wil zijn.”

#5. “Onzin dat je niet met ‘hij’ of ‘zij’ aangesproken wil worden”

“Dat is ook echt een vooroordeel, want sommige non-binaire personen vinden dat helemaal niet erg. Maar ja, andere non-binaire mensen worden liever wel met hen/hun of die/diens aangesproken.

“Het is aangeleerd gedrag en daarom heel moeilijk om eruit te krijgen. Dit land en tradities die vaststaan, daar kun je gewoon niet aankomen, want dan worden mensen helemaal leip.”

Hoe word jij het liefst aangesproken?

“Ik vind alles prima, maar hij/hem voelt een beetje vreemd. Gabi, mijn vriendin, spreekt meestal over mij met vrienden met they/them. Bij familie zegt ze altijd zij/haar, omdat dat daar makkelijker is.”

Snapt je familie het?

“Mijn moeder wel, maar mijn vader, die Nigeriaans is en een hele andere cultuur kent, snapt er geen reet van.”

Dit interview werd gepubliceerd op de website van Tussenuur.

Fototentoonstelling Preferred Pronouns in het Atrium in Den Haag

De tentoonstelling Preferred Pronouns toont portretten van trans mensen en zet bezoekers aan het denken over identiteit en gender.

De tentoonstelling werd georganiseerd in het kader van International Pronouns Day. Op deze dag wordt wereldwijd aandacht gevraagd voor hoe wij elkaar aanspreken. Een ‘pronoun’, of persoonlijke voornaamwoord, heeft voor veel mensen een beladen betekenis. Wie bepaalt of we hij of zij zeggen? Bestaat er ook iets anders? En, hoe gaat de overheid daarmee om? Want, waarom zou je geen X in het paspoort kunnen aanvragen? De foto’s gemaakt door fotograaf en filmmaker Koen Suidgeest zijn tot 3 november te zien in het Atrium van het stadhuis Den Haag.