Women Help Women: hoe informatie de toegang tot veilige abortus vergroot

“Onze onlineservice,” legt Kinga uit, “helpt vrouwen om niet alleen hun gezondheid, maar ook hun leven in eigen hand te namen. We bemiddelen in wat bekend staat als ‘abortus in eigen beheer’. Dat betekent dat bezoekers pillen aanvragen waarmee ze thuis een veilige abortus kunnen ondergaan.” En die pillen hoeven volgens Kinga helemaal niet controversieel te zijn. “Ze zijn zeer veilig, efficiënt en worden door uitgebreid onderzoek van de WHO ondersteund.”

We willen veilige abortus teruggeven aan de mensen die het nodig hebben.

Om hun service draaiend te kunnen houden, vraagt Women Help Women om een donatie van 75 euro. Mensen die dat niet kunnen betalen, kunnen minder doneren of de pillen gratis ontvangen. Kinga en Susan voegen er snel aan toe dat hun werk niet alleen maar draait om het verstrekken van pillen. De informatie die zij via hun platform verstrekken speelt net zo’n cruciale rol voor de gezondheid, seksualiteit en empowerment van vrouwen.

Ongecensureerde informatie

“Mensen van over de hele wereld stellen ons vragen over veilige abortussen. We ontvangen ongeveer 12.000 e-mails per maand.” Kinga legt uit dat het beantwoorden van al die vragen de kern van haar werk is. “We geloven in vrijheid van informatie, zonder dat die informatie om politieke redenen wordt gecensureerd.”

Er bestaat niet zoiets als een goede abortuswet.

Zowel Kinga als Susan zien echter hoe de politiek toegang tot abortus bepaalt. “Kijk naar de Trump-regering, naar de regering van Bolsonaro en naar wat er gebeurt in Polen en Hongarije. We zien hoe rechts-populistische, conservatieve krachten zich verzetten tegen alles wat het klassieke gezinsmodel bedreigt en de zelfstandigheid van vrouwen bevordert. Dat geldt ook voor reproductieve rechtvaardigheid. Helaas hangt de mate van toegang to gratis en vrije informatie niet alleen af van politieke tendensen. Abortuswetten spelen ook een beslissende rol.”

Vechten tegen archaïsche abortuswetten

In de meeste landen is het bijvoorbeeld illegaal om zelf een abortus uit te voeren, buiten het officiële gezondheidszorgsysteem om. “Al die abortuswetten moeten weg,” menen Kinga en Susan. “Er bestaat niet zoiets als een goede abortuswet. Alle wetten zijn per definitie anti-abortus omdat ze gaan over wanneer en hoe abortussen kunnen gebeuren.”

Susan ziet ook hoe wetgeving de toegankelijkheid van de officiële abortuszorg in veel landen beïnvloedt. “Er is bureaucratie, stigma en angst, ook onder medisch personeel. Mensen zijn bang om grenzen te overschrijden.”

Bovendien zijn de wetten ook nog eens ouderwets en achterhaald. “Als het om abortuspillen gaat, hebben we het over de grootste innovatie in de abortuszorg ooit. Toch lijkt het soms alsof deze pillen een groot geheim zijn,” verbaast Kinga zich. De meeste abortuswetten dateren van decennia geleden terwijl de technologie is veranderd. “Nu kun je een pil nemen en een veilige vroege abortus ondergaan. Het is absurd om wetten uit de jaren 1970 de reproductieve vrijheid van vrouwen nog steeds te laten dicteren,” voegt Kinga toe.

De kracht van kennis

Door haar werk ziet ze dat wettelijke beperkingen het aantal abortussen niet vermindert. Wel neemt de onveiligheid toe, vooral van abortussen die buiten de officiële zorg gebeuren. En daar wil Women Help Women wat aan doen. “Doordat we medische informatie openbaar maken, willen we ervoor zorgen dat vrouwen elkaar kunnen ondersteunen. We willen dat mensen weten hoe ze abortussen veilig kunnen uitvoeren, welke complicaties er kunnen optreden en hoe ze mogelijke juridische problemen kunnen aanpakken.”

Er gaan mensen dood door onveilige abortussen.

Dit is waar het Women Help Women om gaat. “We willen veilige abortus teruggeven aan de mensen die het nodig hebben. Ons werk gaat niet alleen om volksgezondheid. Het gaat om het universele recht op informatie en zelfbeschikking.”

Verkeerde informatie kan gevaarlijk zijn

Kinga, geboren en getogen in Polen, kreeg vroeger zelf ook de verkeerde informatie. “Ik ben opgegroeid met het idee dat abortus illegaal is en dat het vreselijks is om te doen. In mijn tienerjaren ging ik op onderzoek uit en begon ik abortus te koppelen aan het bestaan van de kerk, aan seksualiteit en andere sociale kwesties. Pas toen besefte ik hoe abortus eigenlijk om politiek en controle gaat.”   

Ze vervolgt: “de meeste van ons realiseren zich dit niet, maar er gaan mensen dood door onveilige abortussen. Wanneer we een groep activisten in Afrika trainen, vragen we de deelnemers altijd of ze iemand kennen die is overleden tijdens een onveilige abortus. Bijna iedereen steekt dan zijn hand op. Die verhalen maken zoveel indruk.”

Susan voegt eraan toe: “dat is hoe gevaarlijk verkeerde informatie kan zijn! Ik was altijd al een pro-choice activist, maar pas toen ik nadacht over de beschikbaarheid van de abortuspillen, besefte ik hoe makkelijk deze sterfgevallen te voorkomen zijn. Dat dat niet gebeurt, is een gebrek aan politieke wil.”

 

Technologie gebruiken

Hoe zorg je ervoor dat betrouwbare en onafhankelijke informatie terechtkomt bij de mensen die het echt nodig hebben? Volgens Women Help Women zit dat in het gebruik maken van de juiste digitale technologie en de voordelen van bepaalde geografische locaties.

Dankzij Hivos hebben we onze kennis over digitale veiligheid kunnen uitbreiden.

De organisatie wordt geleid vanuit het ‘globale noorden’ omdat dat juridisch gezien het veiligst is. De servers bevinden zich in landen waar ze wettelijk beschermd worden. Kinga: “stel je eens voor dat je zo’n organisatie in Brazilië zou gaan beginnen!”

Het team, dat uit zo’n 35 mensen in 17 landen bestaat, bekijkt per regio welke strategie het beste werkt. Zo gebruiken ze naast de website bijvoorbeeld ook telefonische hotlines en mond-tot-mond activisme om hun werk te kunnen doen en contact te houden met lokale activisten.

Een digitale verdediging  

Welke methode de organisatie ook gebruikt, digitale veiligheid staat voorop. Dat is de reden waarom het Digital Defenders Partnership van Hivos in 2016 begonnen is met Women Help Women te ondersteunen. “Dankzij Hivos hebben we onze kennis over digitale veiligheid kunnen uitbreiden,” vertelt Kinga.

Die kennis was hard nodig: “we waren vooral bezorgd over de veiligheid van activisten in Latijns-Amerika.” Van online trollen en overheden die beslag proberen te leggen op gegevens en IP-adressen tot daadwerkelijke aanhoudingen, het gebeurt allemaal. “Er is veel angst. Mensen hebben het gevoel dat als ze digitaal gezien iets verkeerds doen, ze in de gevangenis worden gegooid. Hivos heeft ons geholpen die angst te rationaliseren en passende maatregelen te nemen.”

Zo hebben we trainingen mogelijk gemaakt die de medewerkers van Women Help Women helpen veiliger te reizen. “Tegenwoordig hebben we een reislaptop die bijna helemaal leeg is en waarop geen gevoelige informatie staat,” legt Kinga uit. Ook maken ze nu gebruik van gecodeerde berichten, veiligere sms-apps en zijn ze op de hoogte zijn van de risico’s op social media. “We kunnen Facebook best gebruiken om mensen te bereiken, maar niet voor het geven van persoonlijke hulp. We willen geen digitaal spoor achterlaten.”

Samen delen Hivos en Women Help Women de overtuiging dat toegang tot open, veilige en ongecensureerde informatie een recht én een belangrijk hulpmiddel is bij het aanpakken van sociaal onrecht.

Een cultuur van onrechtvaardigheid

Voor Susan gaat abortus namelijk over feminisme, “omdat het altijd een kwestie is geweest van het controleren van de lichamen van mensen met een baarmoeder.” Dat heeft niet alleen te maken met sociale hiërarchie tussen mannen en vrouwen, maar vooral met economische onrechtvaardigheid. “Wie heeft er nu echt last van het abortusprobleem? Vrouwen met geld kunnen altijd een abortus krijgen. Het zijn de mensen met minder middelen die het meest worden getroffen.”

Voorbereiden op de toekomst

Kinga en Susan hebben een enorme ambitie om hun abortus-werk te gebruiken om al dit soort vormen van onrechtvaardigheid aan te pakken.

“Wij zullen altijd blijven werken aan do-it-yourself abortus. Maar, legt Kinga uit, ze wil naast de samenwerking met vrouwenrechtenactivisten ook met andere bondgenoten aan de slag. “We willen onze krachten bundelen met activisten die werken aan vrijheid van informatie, anti-censuur en anti-autoritarisme.” Want, zo concludeert ze, haar werk gaat niet alleen over de gezondheid van vrouwen, maar over mensenrechten in het algemeen.

Meer weten?

Als je vragen hebt over abortus, dan kun je de bronnen raadplegen op de website van Women Help Women. Kinga is ook mede-auteur van dit artikel over de geschiedenis en het belang van de abortuspil.

Hivos is van mening dat een open internet, vrij van bedreigingen voor meningsuiting, privacy en andere grondrechten, een onmisbaar instrument is voor burgers om hun mening te uiten en voor hun rechten op te komen.

Met ons programma Digital Defenders Partnership proberen we digitale bedreigingen tegen te gaan om online privacy en vrijheid te kunnen beschermen. Onlangs hebben we de Digital First Aid Kit gelanceerd: een website die iedereen, en met name moedige mensenrechtenactivisten, helpt bij het herkennen en oplossen van digitale noodsituaties.