Hoe een verboden film in Kenia bijdraagt aan homoacceptatie

“Ik geloof dat het recht om lief te hebben ons meest fundamentele recht is”, vertelt Wanuri. Ze raakte geïnspireerd door het veel bekroonde boek Jambuala Tree van Monica Arac, dat een Afrikaans lesbisch liefdesverhaal vertelt. Zeven jaar lang werkte ze daarna aan Rafiki, wat vriend(in) betekent in het Swahili. Maar toen de film eindelijk af was, werd hij verboden door de Keniaanse filmkeuring.

Wat doet het met je dat de film verboden werd in je eigen land?

“Dat is ontzettend moeilijk. Vooral het idee dat een kleine groep mensen voor een heel land kan bepalen welke ideeën wel of niet gedeeld mogen worden, maakt me ontzettend boos. Daarmee wordt volwassenen de keuze afgenomen om een film te gaan zien. We hebben het recht om een overheid kiezen, we hebben het recht om op een president te stemmen, we hebben het recht om alcohol te drinken, maar we hebben niet het recht om een film te kunnen zien; dat vind ik neerbuigend en vernederend.”

Het einde veranderen zou het hele verhaal veranderen.

“De film werd niet eens verboden vanwege de intieme scenes, maar vanwege het positieve en hoopvolle einde; dat zou suggereren dat homoseksuele relaties aanvaardbaar zijn. Er werd me verteld dat als ik het einde zou veranderen, het verbod opgeheven zou worden. Dat weigerde ik. Het einde veranderen zou het hele verhaal veranderen.”

Het bleef niet bij het verbod: het hoofd van de Keniaanse filmkeuring noemde Wanuri een crimineel en een leugenaar. “Alles wat mensen zien en horen in de media is dat ik een slecht mens ben en een obscene film heb gemaakt die de seksuele geaardheid van mensen zou veranderen. Het is moeilijk om jezelf te verdedigen als niemand de film kan zien. Dat is heel pijnlijk.”

Toch is het je gelukt om het verbod een week lang op te heffen. Wat heeft dat teweeg gebracht?

“We hebben een rechtszaak gevoerd om Rafiki zeven dagen lang in Kenia te kunnen laten zien zodat de film ingezonden kon worden voor de Oscars. Gelukkig troffen we een progressieve rechter die hierin met ons meeging. Toen werkte het verbod in ons voordeel. Mensen waren nieuwsgierig geworden en de bioscoopzalen puilden uit!” Rafiki trok meer bezoekers dan het openingsweekend van Black Panther, wat een enorm succesvolle blockbuster was in Afrika.

“Veel Kenianen kwamen uit de kast tijdens deze zeven dagen. Ze namen hun families mee naar de film om op die manier het gesprek aan te gaan.” Het tijdelijk opheffen van het verbod was een succes voor Wanuri. “Maar we zijn er nog lang niet. De film is nog steeds verboden in Kenia. Op dit moment zijn we daarom bezig om de zaak grootser aan te vechten onder het recht tot vrijheid van expressie.”

Met haar film draagt Wanuri bij aan de zichtbaarheid en acceptatie van LHBTI’s in Kenia. Om die reden wint zij dit jaar de Hivos Free to be me award.

Hoe is het om de Hivos Free to be me award te winnen?

“Ik voel me ongelooflijk geëerd voor de erkenning die Rafiki daarmee krijgt. Met een grote cast en crew hebben we zeven jaar aan de film gewerkt. Om dan deze prijs te winnen, na alle haat en kritiek, is zo’n belangrijke erkenning voor al het werk, geduld, inzet en liefde die in het maken van deze film gestoken zijn.”

“Maar het is ook een erkenning van liefde en vrijheid, en dat is nog steeds zo zeldzaam in de wereld. Dit zou niet alleen door Hivos op de kaart gezet moeten worden, maar ook door overheden. Het is wat ons mens maakt en dat kan niet gevangen worden in wetten.”

Kenia is momenteel in afwachting van een uitspraak over het afschaffen van een koloniale wet die seks tussen mensen van hetzelfde geslacht criminaliseert. Een zaak die online veel aandacht krijgt onder de naam repeal162.

Wat betekent repeal162 voor homoacceptatie in Kenia?

“Ik vind het een geweldige zaak: de manier waarop de wet wordt aangevochten, het activisme eromheen, de wijze waarop gedacht wordt over grondwettelijke rechten. Het feit alleen al dat deze zaak leeft, dwingt het gerechtshof om LHBTI’s te definiëren. Dat is voorheen nooit gebeurd. Het bestaan van repeal162 betekent dat het bestaan van de LHBTI-gemeenschap erkend wordt, óók in de wet. En dat deze zaak misschien leidt tot het decriminaliseren van seks tussen personen van hetzelfde geslacht is fantastisch. ”

“Ik ben optimistisch over de uitkomst van repeal162 en ik ben trots dat deze zaak in Kenia het hoger gerechtshof heeft weten te bereiken. Dat is een grote stap voor ons land.”

Waarom is volgens jou het werk van Hivos in Kenia zo belangrijk?

“Hivos zet zich in voor fundamentele mensenrechten en voor de vrijheid van meningsuiting. Democratie is meer dan het recht om een stem uit te brengen; het betekent dat maatschappijen en individuen rechten hebben, gezien en erkend mogen worden en hun stemmen kunnen laten horen. Dat is zonder organisaties als Hivos heel moeilijk. Je voelt je al snel alleen en geïsoleerd wanneer je niet gehoord wordt en wanneer gelijke rechten niet erkend worden. Juist dan is het ontzettend belangrijk om te weten dan er mensen en organisaties zoals Hivos zijn, die staan waar jij voor staat, die geloven waar jij in gelooft. Die steun van anderen geeft je kracht.”

Vanaf 23 mei is Rafiki door heel Nederland te zien.